اهمیت دعا، در قرآن کریم و همچنین روایات اسلامی مورد تاکید قرار گرفته است. از مهمترین آیات قرآن در بیان ارزش دعا نزد خداوند و فضیلت انقطاع از خلق، آیه ۶۰ سوره غافر[۱۶] است که مردم را به دعا کردن امر میکند و نوید اجابت میدهد و دعا را عبادت میشمرد و ترککننده عبادت خدا از سر بزرگیطلبی را از دوزخ بیم میدهد.
علامه طباطبائی و ابن عاشور[۱۷] با استناد به احادیث، دعا را از سنخ عبادت دانسته و هر عبادتی را نیز دعا خواندهاند.[۱۸]
در آیات بسیاری از قرآن کریم، دعا به معنای خواندن کسی برای درخواست چیزی آمده که همان معنای اصطلاحی دعاست. بخش مهمی از این آیات در سیاق اثبات توحید و نفی شرک است. از یک سو یادآوری میکند که انسان در گرفتاریها، به صورت فطری یاد خداوند میافتد و از سویی دیگر بر توانایی خداوند در براوردن حاجات انسانها و ناتوانی معبودان مشرکان در اجابت دعای بندگان، تأکید میکند. این برهان، یعنی فراموش کردن غیرخدا در سختیها و تضرع به درگاه او، صریحترین برهان بر یگانگی پروردگار است.[۱۹]
قرآن گاه با تعابیری کلی مانند:
وَإِذَا مَسَّ الْإِنسَانَ الضُّرُّ دَعَانَا... ﴿۱۲﴾[ یونس–۱۲]
وَإِذَا مَسَّ النَّاسَ ضُرٌّ دَعَوْا رَبَّهُم...﴿۳۳﴾[ روم–۳۳]
وَإِذَا مَسَّ الْإِنسَانَ ضُرٌّ دَعَا رَبَّهُ...﴿۸﴾[ زمر–۸]
...وَإِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ فَذُو دُعَاءٍ...﴿۵۱﴾[ فصلت–۵۱] حال انسان را چنین ترسیم میکند که به هنگام رویارویی با سختیها، به فطرت خود درمی یابد تنها خدای سبحان قادر به از میان برداشتن اندوه و گرفتاریهای اوست.
در احادیث، دعا اینگونه توصیف شده است.
همچنین در احادیث نبوی و روایات ائمه علیهم السلام با اشاره به آیه ۶۰ سوره غافر، گفته شده که کُنه عبادت دعا است و دعا برترین عبادات است.[۲۱] معصومین علیهم السلام با بیانات مختلف مردم را به دعا و تضرع به درگاه الهی تشویق میکردند.گاه خطاب به همه میفرمودند وگاهی هم به افراد خاصی دستور میدادند.[۲۲]
آداب دعا