اکران «اوپنهایمر» (Oppenheimer) جدیدترین ساخته کریستوفر نولان که مدت‌ها در انتظار آن بودیم (و گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد آن وجود داشت) نزدیک است و به نظر می‌رسد این فیلم نقطه عطف بزرگی در کارنامه حرفه‌ای این کارگردان باشد. البته، با توجه به ماهیت جاه‌طلبانه و وسواس‌گونه‌ای که در تمام پروژه‌های نولان به چشم می‌خورد، هرکدام از آثار این کارگردان در زمان خود می‌توانند بزرگ‌ترین فیلم دوران حرفه‌ای او باشند. در این مطلب نگاهی به فیلم‌های کریستوفر نولان انداختیم و آن‌ها را از بدترین تا بهترین رتبه‌بندی کردیم.
قبل از اینکه جلوتر برویم، این را بدانید که کریستوفر نولان یک فیلمساز استثنایی است و فیلم‌های بسیار خوبی ساخته. در نتیجه، فیلم‌های او را می‌توان به اشکال مختلف و از زاویه‌های متفاوت رتبه‌بندی کرد. این فهرست از 12 فیلم کریستوفر نولان بر اساس پختگی و میزان موفقیت کارگردان در روایت داستان تهیه شده است.
12. تعقیب (Following)
- بازیگران: جرمی توبالد، آلکس هاو، لوسی راسل
- محصول: 1999
- امتیاز راتن تومیتوز: 82 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 7.5 از 10
«تعقیب» اولین فیلم کم‌هزینه نولان است که در سال 1998 ساخته شد و خیلی شبیه یک پروژه دانشجویی است؛ جاه‌طلبانه، هنجارشکن، پر از ایده اما کاملا آماتوری. با این حال، شما می‌توانید استعداد او را ببینید، و عناصر جذاب بسیاری در این فیلم وجود دارد که در کارهای بعدی او دوباره ظاهر می‌شوند؛ یک روایت غیرخطی، شخصیت‌های فریبنده، یک پایان پیچیده و روان انسان که به شکل مادی بازنمایی می‌شود.
کنایه‌ای که در قلب داستان فیلم وجود دارد، درباره مردی که از دیگران دزدی می‌کند تا قدر زندگی‌شان را بدانند، به نوعی می‌تواند امضای کارگردانی نولان باشد. هر کسی که به فیلم‌های کریستوفر نولان علاقه‌مند است باید «تعقیب» را تماشا کند. اما محدودیت‌های فنی آن، همراه با بی‌تجربگی خود نولان، آن را به یکی از ضعیف‌ترین آثار او تبدیل کرده است.
11. بی‌خوابی (Insomnia)
- بازیگران: آل پاچینو، رابین ویلیامز، هیلاری سوانک
- محصول: 2002
- امتیاز راتن تومیتوز: 92 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 7.2 از 10
این اقتباس از تریلر جنایی نروژی 1997 درباره یک پلیس آشفته که در حین تحقیق درباره قتلی در شهر کوچک آلاسکا، به طور تصادفی همکار خود را می‌کشد و سپس سعی می‌کند جنایت خود را پنهان کند، نشان داد که کریستوفر نولان می‌تواند از ساخت فیلم‌های کم‌هزینه به پروژه‌های استودیویی موفق برسد.
«بی‌خوابی» از بسیاری جهات تاثیرگذار است؛ آل پاچینو در نقش اصلی می‌درخشد، و رابین ویلیامز، که در آن زمان مشتاقانه تلاش می‌کرد تا تصویر خود را به‌عنوان یک بازیگر کمدی تغییر دهد، در نقش مضنون به قتل بسیار رقت‌انگیز ظاهر می‌شود. اما فیلم در بعضی مواقع به طرز وحشتناکی کسل‌کننده به نظر می‌رسد. حال و هوای یکنواخت «بی‌خوابی» ممکن است تا حدی عمدی باشد، اما به همان اندازه خسته‌کننده است.
10. شوالیه تاریکی برمی‌خیزد (The Dark Knight Rises)
- بازیگران: کریستن بیل، مایک کین، گری اولدمن
- محصول: 2012
- امتیاز راتن تومیتوز: 87 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 8.4 از 10
نولان موفقیت جهانی «شوالیه تاریکی» را با نگاهی به بتمن دنبال کرد که کمرش توسط بن (تام هاردی) شکسته و به زندانی در یک گودال انداخته شد، جایی که مجبور بود نابودی گاتهام را از دور تماشا کند. بله، فیلم موفقیت بزرگی به همراه داشت، اما بعد از فیلمی مثل «شوالیه تاریکی»، چه دنباله‌ی ناامیدکننده‌تری می‌توانست جز «شوالیه تاریکی برمی‌خیزد» ساخته شود؟
«شوالیه تاریکی برمی‌خیزد» برای به تصویر کشیدن احساس درماندگی قهرمان، به اندازه کافی اعتبار ندارد؛ وقتی پل‌ها و ساختمان‌های شهر با خاک یکسان می‌شوند، مردم در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند، بافت جامعه از هم می‌پاشد، تمام اینها نشانی از شکست بتمن است. برای طرفداران بروس وین که شاهد تلاش او برای تبدیل گاتهام به شهری بهتر هستند، تماشای این فیلم بسیار دلخراش است.
در «شوالیه تاریکی برمی‌خیزد» از زن گربه‌ای وامانده و گستاخ با بازی آن هاتاوی گرفته تا چند سکانس اکشن چشم‌نواز عناصر فوق‌العاده زیادی وجود دارد. این ممکن است حماسی‌ترین اثر در میان سه‌گانه «بتمن» نولان باشد. تا قبل از «دانکرک»، این تنها فیلم او بود که می‌توان آن را جنگی نامید. اما گاهی به نظر می‌رسد که کارگردان در تلاش‌هایش برای بهتر شدن این دنباله ضعیف عمل کرده است.
9. بتمن آغاز می‌کند (Batman Begins)
- بازیگران: کریستین بیل، مایکل کین، لیام نیسون
- محصول: 2005
- امتیاز راتن تومیتوز: 84 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 8.2 از 10
به نظر نمی‌رسید کریستوفر نولان کسی باشد که فیلم ابرقهرمانی مدرن را بازآفرینی کند. به نظر می‌رسید که قدرت او به فیلم‌های هیجان‌انگیز محدود می‌شد، نه اکشن، و این قبل از آن بود که کارگردان‌های جوان و تازه‌کار مرتبا بودجه برای فرنچایزهای میلیارد دلاری دریافت کنند. اما برداشت او از «بتمن» هم درخشان و هم به طرز فریبنده‌ای ساده بود؛ بتمن همیشه ابرقهرمان ملموس بوده است، کسی که قدرت جادویی، پول، روحیه‌ی انتقام‌جو و اراده نداشت، پس چرا بتمنی به ما ارائه ندهد که ریشه در واقعیت داشته باشد؟
تبدیل بروس وین به شوالیه تاریکی با رئالیسم روان‌شناختی غیرمعمولی ارائه می‌شود که توسط مجموعه‌ای تا حدی قابل قبول از وقایع روایت می‌شود و توضیح می‌دهد چگونه او به چنین مبارزی مصمم و موثر تبدیل شده است. این فیلم تنها در آخرین برداشت خود با مجموعه‌ای اکشن و تا حدی ضعیف واقعا دچار لغزش می‌شود.
8. تنت (Tenet)
- بازیگران: جان دیوید واشینگتون، رابرت پتینسون، الیزابت دبیکی
- محصول: 2020
- امتیاز راتن تومیتوز: 69 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 7.3 از 10
قسمت‌هایی در «تنت» وجود دارد که به نظر می‌رسد به‌عنوان پاسخی مستقیم به کسانی ساخته شده است که از «تلقین» انتقاد می‌کردند و معتقد بودند که بیش از حد سنگین و پیچیده است. کنایه‌آمیزترین فیلم این کارگردان تا به امروز همچنین یکی از جاه‌طلبانه‌ترین و به طور عجیبی یکی از ساده‌ترین فیلم‌های کریستوفر نولان است.
در همان ابتدای فیلم به مخاطب می‌گوید که نباید سعی کنیم آن را بفهمیم، بلکه باید آن را احساس کنیم. «تنت» فیلمی است که از قطعات درخشان و اغلب زیبا ساخته شده است که به خاطر قرارگیری کلی در یک معمای بزرگ واضح نیست. با این حال، به این معنی نیست که فیلم بی‌معنی و مفهوم است. این ایده که خود آینده ما می‌تواند بر خود امروزی ما تسلط داشته باشد، یک مفهوم جالب به سبک نولان است که در فیلم‌هایی مثل «یادگاری»، «میان‌ستاره‌ای» و «تلقین» به چشم می‌خورد.
چقدر شگفت‌انگیز است که ببینیم یک فیلمساز با یک فیلم بزرگ در ژانری مدرن به این شیوه چالش‌برانگیز و در چنین مقیاس عظیمی فیلمش را می‌سازد. شاید برخی آن را یک شکست بنامند، اما اگر اینطور باشد، این همان شکستی است که فقط کریستوفر نولان می‌توانست آن را بسازد. «تنت» ممکن است تنها فیلم نولانی باشد که امروزه بیشتر از تماشای آن لذت می‌بریم.
7. یادگاری (Memento)
- بازیگران: گای پیرس، کری ان ماس، جو پانتولیانو
- محصول: 2001
- امتیاز راتن تومیتوز: 93 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 8.4 از 10
یک تریلر کاملا مبتکرانه؛ داستانی که به صورت معکوس روایت می‌شود، درباره مردی که سعی دارد انتقام مرگ همسرش را بگیرد. اما ذهن او نمی‌تواند خاطراتش را حفظ کند و در عرض چند دقیقه فراموش می‌کند که چه کسی، کجا و برای چیست، بنابراین باید سرنخ هایش را روی بدنش خالکوبی کند تا آن‌ها را فراموش نکند.
این یک تلفیق ایده‌آل ساختار و موضوع است، چون ماهیت داستان‌سرایی تضمین می‌کند که ما به عنوان مخاطب هرگز واقعا نمی‌دانیم قبل از هر صحنه‌ای چه اتفاقی افتاده است، و همین مساله ابهام وجودی قهرمان داستان را تضمین می‌کند. این فیلم پس از اکران در سال 2001 نولان را به عنوان یک کارگردان حرفه‌ای تثبیت کرد و هنوز هم از نظر بسیاری از طرفداران شاهکار او به حساب می‌آید.
6. تلقین (Inception)
- بازیگران: لئوناردو دی کاپریو، کن واتانابه، جوزف گوردون لویت
- محصول: 2010
- امتیاز راتن تومیتوز: 87 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 8.8 از 10
یک لحظه به این موضوع فکر کنید؛ نولان فیلمی درباره دزدان فناوری پیشرفته ساخته است که به رویاهای مردم نفوذ می‌کنند و ایده‌های پنهان آن‌ها را می‌دزدند، اما این بار از آن‌ها خواسته می‌شود مخفیانه ایده‌ای را در سر یک نفر بکارند، بنابراین آن‌ها وارد رویای آن شخص می‌شوند، اما برای پنهان کردن کارهای خود باید چندین رویا را از بین ببرند، تا بتوانند رویاهای بعدی را به نتیجه برسانند.
آن‌ها باید سطوح رویا را خیلی پایین بیاورند چون اگر این کار را انجام ندهند برای همیشه در رویا گیر می‌کنند و مغزشان ذوب می‌شود، و همچنین هر سطح از یک رویا با سرعت متفاوتی اتفاق می‌افتد، به طوری که پنج دقیقه در دنیای واقعی معادل یک ساعت در رویا است، و همه چیز حتی بیشتر کند می‌شود، اما هر چیزی که در یک رویا اتفاق می‌افتد می‌تواند روی رویا در سطح بعدی تاثیر بگذارد.
حالا این را در نظر بگیرید: «تلقین» فیلم مورد علاقه میلیون‌ها نفر بود و 825 میلیون دلار در سراسر جهان فروخت. واقعیت این است که کریستوفر نولان می‌داند چگونه یک داستان عجیب تعریف کند.
5. میان‌ستاره‌ای (Interstellar)
- بازیگران: متیو مک‌کانهی، ان هتوی، جسیکا چستن
- محصول: 2014
- امتیاز راتن تومیتوز: 73 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 8.7 از 10
یکی از غم‌انگیزترین حماسه‌های فضایی که تا به حال ساخته شده است، فیلم علمی-تخیلی «میان‌ستاره‌ای»، درباره دو شخصیت با بازی متیو مک‌کانهی و آن هاتاوی است که از طریق کرم‌چاله‌ای به نقطه‌ای دیگر از جهان سفر می‌کنند تا خانه جدیدی برای بشریت پیدا کنند. وقتی این فیلم منتشر شد، بسیار اختلاف‌برانگیز بود و منتقدان فراوانی داشت، اما کم‌کم به عنوان یکی از بهترین آثار کریستوفر نولان جای خودش را باز کرد.
مطمئنا این جدی‌ترین فیلم کریستوفر نولان است، و شاید ترکیبی از جلوه‌های ویژه خیره‌کننده، پدیده‌های علمی هیجان‌انگیز، محیط دیستوپیایی، و احساسات فراوان برای برخی بیش از حد باشد، گویی «2001: یک ادیسه فضایی» (2001: A Space Odyssey) تکرار شده است. در قلب «میان‌ستاره‌ای»، داستانی است درباره والدین و فرزندان، درباره ترس از رها شدن، درباره نیاز به آشتی دادن رویاهای خود با نیازهای عزیزانتان.
در عین حال، این فیلم درباره بقا است، اینکه چگونه بقای یک سیاره، گونه‌ها و انسان اغلب با یکدیگر در تضاد هستند. نولان این مفاهیم را در روایتی که تئوری‌های علمی سنگین را با اختراع علمی-تخیلی پیچیده ترکیب می‌کند، به هم پیوند می‌دهد.
4. پرستیژ (The Prestige)
- بازیگران: هیو جکمن، کریستین بیل، مایکل کین
- محصول: 2006
- امتیاز راتن تومیتوز: 76 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 8.5 از 10
تنها اقتباس ادبی نولان بر اساس رمان 1995 کریستوفر پریست همچنین ظریف‌ترین و پیچیده‌ترین شخصیت‌های او را به نمایش می‌گذارد. هیو جکمن و کریستین بیل به عنوان دو تردست در لندن قرن نوزدهم، هر دو در رقابت با یکدیگر جذاب و شیطانی ظاهر می‌شوند.
شاید به همین دلیل است که برخلاف بسیاری از فیلم‌های دیگر که بر ساختارهای پازل‌مانند و پیچش‌های بزرگ تکیه می‌کنند، «پرستیژ» همچنان به خوبی روی تکرار صحنه کار می‌کند. در هر صورت، هر چه بیشتر آن را تماشا کنید، بهتر و عمیق‌تر می‌شود. این هم در نوع خود یک ترفند جادویی خیره‌کننده است، با طرحی پیچیده که مدام پیچیده‌تر می‌شود.
مثل بسیاری از آثار نولان، ساختار فیلم و تاثیر آن بر بیننده بازتاب سفرهای روانی شخصیت‌ها است. نولان چیزی در مورد مخاطبانش می‌فهمد؛ او تمام چیزهایی را که ما برای فهمیدن اینکه چه اتفاقی در حال رخ دادن است در اختیارمان می‌گذارد، اما با وجود تمام اینها برای ما خیلی سخت است که قطعات پازل داستانش را کنار هم بگذاریم. بنابراین منتظر می‌مانیم تا آن تصویر نهایی و فوق‌العاده شوکه‌کننده را ببینیم.
3. شوالیه تاریکی (The Dark Knight)
- بازیگران: کریستین بیل، مایکل کین، هیث لجر
- محصول: 2008
- امتیاز راتن تومیتوز: 94 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 9 از 10
«شوالیه تاریکی» یکی از تاثیرگذارترین فیلم‌های دوران ما است و کل دنیای دی‌سی و شخصیت‌های ابرقهرمانی اساسا بر پایه موفقیت آن ساخته شده است. اما هیچ‌کدام از مقلدین آن نتوانسته‌اند با قدرت و جادوی دومین فیلم نولان درباره بتمن، که واقعا یک حماسه گانگستری است که به عنوان یک فیلم ابرقهرمانی ظاهر می‌شود، مطابقت داشته باشد.
در مرکز تمام اینها یکی از اجراهای عالی دهه، با چرخشی فوق‌العاده، آزاردهنده و کاریزماتیک هیث لجر فقید را در نقش جوکر شاهد هستیم که یک نقطه مقابل عالی برای بتمن مجروح و عذاب دیده با بازی کریستین بیل است.
«شوالیه تاریکی» با داستانی که به راحتی می‌توانست برای سه فیلم مجزا ساخته شود، یک فیلم کمیک‌بوکی کمیاب است که طرفداران فراوانی به دست آورد. آن هم به این دلیل که نولان از پرداختن به مسائل فلسفی، اخلاقی و سیاسی ابایی ندارد؛ وقتی بتمن تمام تلفن‌های همراه گاتهام را به یک سیستم ردیابی در سطح شهر تبدیل می‌کند، آیا اساسا تاکتیک‌های نظارتی دوران بوش را تایید می‌کند؟ یا او به سادگی خود را تحقیر و به آرمان‌های خود خیانت می‌کند و اساسا در دام جوکر می‌افتد؟
اگر چنین است، ما به این واقعیت که او موفق می‌شود چه می‌گوییم؟ اما صبر کنید، آیا او حتی موفق می‌شود یا این مردم گاتهام هستند که با امتناع از منفجر کردن یکدیگر، او را نجات می‌دهند؟ تقریبا یک دهه پس از انتشار آن، هنوز هم می‌توانید با فکر کردن به «شوالیه تاریکی» شوکه شوید. فیلم‌های کمی وجود دارند که بتوانید در مورد آن‌ها چنین چیزی بگویید.
2. اوپنهایمر (Oppenheimer)
- بازیگران: کیلین مورفی، امی آدامز، گری اولدمن
- محصول: 2023
- امتیاز راتن تومیتوز: 93 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 8.9 از 10
نولان در جی رابرت اوپنهایمر، فیزیکدان درخشان که به عنوان پدر بمب اتمی شناخته می‌شود، آواتاری واقعی برای بسیاری از ایده‌های محبوب و کلیدی خود پیدا کرده است؛ ایده دانش پنهان که می‌تواند جهان را به هم بریزد، ماشین‌های جهنمی که هرگز نباید استفاده شوند، وقتی بزرگ‌ترین دستاوردهای ما به بزرگ‌ترین پشیمانی ما تبدیل می‌شود، و مرز باریک بین قهرمانی و رسوایی. در «اوپنهایمر»، او تمام این مضامین را در مقطعی دلهره‌آور از تاریخ به هم گره می‌زند.
«اوپنهایمر» همچنین نقشی عالی برای کیلیان مورفی فراهم می‌کند، کسی که بازی‌های متنوع بسیار خوبی برای این کارگردان به ارمغان آورده است، اما او نقش یک عمر را به عنوان دانشمندی می‌گیرد که اضطراب و شیفتگی خود را نسبت به دنیای کوانتومی به یک دستاورد تکان‌دهنده هدایت، سپس بقیه‌ی عمرش را در شکنجه‌ای بی‌پایان به واسطه همان دستاورد سپری می‌کند.
1. دانکرک (Dunkirk)
- بازیگران: فیون وایتهد، تام گلین گارنی، جک لودن
- محصول: 2017
- امتیاز راتن تومیتوز: 92 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 7.8 از 10
«دانکرک» یک فیلم جنگی حیرت‌انگیز و شاید اوج دستاوردهای نولان در تدوین و کارگردانی است. کارگردان در بازگویی داستان تخلیه بریتانیا از فرانسه در سال 1940 در نتیجه یک شکست زودهنگام و فاجعه‌بار در برابر نازی‌ها، سه خط زمانی با طول‌های متفاوت را با هم روایت می‌کند، که منجر به پیچش‌ها و چرخش‌های شگفت‌انگیز در داستان می‌شود.
اما شاید نکته مهم‌تر این باشد که «دانکرک» فیلمی است که نشان می‌دهد نولان مایل است به مخاطبش اعتماد کند تا آن‌ها تلاشش را برای روایت داستان ببینند بدون اینکه مجبور باشد به صحنه‌سازی و دیالوگ زیادی متوسل شود. در این فرآیند، بسیاری از کلیشه‌های ژانر جنگی را از بین می‌برد؛ بدون جلسات استراتژی، بدون صحنه‌هایی از افرادی که توضیح می‌دهند برای چه می‌جنگیم، و غیره.
در عوض، از قاب ابتدایی تا پایانی، فشرده، مختصر و پرتنش است. با توجه به هزینه ساخت «دانکرک» ممکن است این موفق‌ترین فیلمی باشد که نولان تاکنون ساخته است.
منبع: vulture