جوکر، یکی از معروفترین و تاثیرگذارترین شخصیتهای کتابها مصور کمیکها، فیلمها و سریالهای تلویزیونی است که به عنوان یکی از مهمترین و بینظیرترین شخصیتهای تاریخ هنرهای تصویری شناخته میشود. جوکر به عنوان یک شرور نمادین و مخرب و همچنین یکی از معروفترین و دائمیترین دشمنان بتمن، شروری محبوب از دنیای کمیک، شناخته میشود. این شخصیت بینظیر در کمیکها از سال ۱۹۴۰ توسط باب کین، بیل فینگر و جری رابینسون ساخته شد و از آن زمان بهعنوان یکی از نمادهای جذاب و تجسم شر در جامعه شناخته شده است. جوکر به عنوان شخصیتی که چندان دارای منش و اخلاق مشخصی نیست همواره وجه مرموزی از خودش را به مخاطب نشان داده و به عنوان یک شخصیت آزاد و رها تعریف میشود. او همواره با شخصیتهای متنوع و متناقضی در کمیکها و فیلمهای مختلف به تصویر کشیده شده است، از جمله جنایتکار بیرحم گرفته تا شخصیتی کمیک اما در عین حال دارای نگاهی تلخ به زندگی.
جوکر به عنوان یک شخصیت پیچیده و تاریک، عمیقاً در صنعت سرگرمی تاثیرگذار بوده و به موضوعاتی چون جنون، خشونت، فرهنگ پانک و طبقههای اجتماعی پرداخته است. او همچنین نمادی از عدم قطعیت و آشفتگی در جامعه به حساب میآید و اغلب به عنوان یکی از شخصیتهای مورد علاقه عشاق کمیک و داستانهای دلهرهآور شناخته میشود. در این مقدمه، ما سعی کردیم تا به معرفی اجمالی شخصیت جوکر و تاثیرات بزرگ او در دنیای هنرهای تصویری پرداخته باشیم. جوکر به عنوان یکی از شخصیتهای مهم و مرموز جهان کمیک، همچنان به محبوبیت و شهرت خود ادامه میدهد و همواره مورد توجه نویسندگان، کارگردانان و طرفداران قرار دارد.
- 9 سکانس برتر جوکرِ هیث لجر در شوالیه تاریکی
- آیا ایده ابرشرورهای همدلی برانگیز در آثار مارول و دی سی موفقیتآمیز بود؟
- چرا دنیای تاریک سریال پسران بهتر از آثار دی سی است؟
مکتب نهیلیسم و بارقههای خلق جوکر
مکتب نیهیلیسم (Nihilism) یک مفهوم فلسفی است که به نیرویی گسترده در فلسفه و ادب اشاره دارد و اصطلاحاً به اعتقادی اشاره دارد که میگوید معنا و ارزشی در جهان و واقعیت وجود ندارد و هیچ چیزی معناداری در این جهان نیست. درست مانند آن چیزی که جوکر به آن فکر میکند. این افکار در دستهبندیهای مختلف به شکلهای مختلفی در ادبیات، فلسفه و فرهنگ عامه تأثیر گذار بودهاند. اصطلاح “نهیلیسم” پیشتر در قرن ۱۹ میلادی در فلسفه غربی به وجود آمد. فردریش نیچه (Friedrich Nietzsche) فیلسوف آلمانی، به طور گسترده به عنوان یکی از بنیانگذاران نهیلیسم شناخته میشود. او در اثرهای مختلف خود مفاهیم نیهیلیسم را تبیین کرد و ارتباط آن را با زمینههای مختلفی مانند انتقاد به مذهب و مفهوم معنا در دنیا برقرار کرد.
نیهیلیسم، به معنای کلی، اعتقاد به این موضوع است که هیچ معنا، ارزش، یا هدفی در زندگی و واقعیت وجود ندارد. این مفهوم میتواند به صورت مختلفی در دیدگاهها و افکار نمایان شود، به طور مثال در مدیوم سینما و چه بسا در کمیک بوکها این موضوع به وفور در شخصیت جوکر نمایان است. از نهیلیسم اخلاقی که به ارزشهای اخلاقی اعتقاد ندارد، تا نهیلیسم متافیزیکی که به وجود واقعیت مستقل اعتقاد ندارد؛ همگی موضوعاتی هستند که به نوعی در خلق جوکر تاثیرگذار بودهاند. نهیلیسم به عنوان یک مفهوم پیچیده و تأثیرگذار در فلسفه و ادبیات غربی در دورههای مختلفی مورد بررسی و تبیین قرار گرفته و به چالشهای مختلفی مانند اخلاق، معنا و همچنین نقدهایی به مذهب و ساختارهای اجتماعی پاسخ داده است.
با این وجود میتوان گفت که نه، جوکر یک نیهیلیست کامل و منسجم نیست و روی این موضوع که مدام هم گفته میشود میتوان خط بطلانی کشید و برای همیشه آن را فراموش کرد. جوکر به عنوان شخصیت داستانی در دنیای کمیک و فیلمها، معمولاً به عنوان یک نهیلیست تصویر نشده است بلکه او تلفیقی از اندیشههای مختلف است. جوکر به طور معمول به عنوان یک شخصیت آزادانه، غیرمنطقی و دارای تناقضهایی فی ما بین این مکاتب شناخته میشود. او یک شخصیت فیکشنی است که در داستانهای کمیک و فیلمها برای ایجاد تنش و تعارض در داستانها، نقشآفرینی میکند.
نیهیلیسم، به عنوان یک فلسفه، به عدم اعتقاد به ارزشها، معنا و اهداف در جهان اشاره دارد. در نیهیلیسم، اعتقاد به واقعیتهای مطلق یا معنوی مورد تردید قرار میگیرد و به تمرکز بر عدم معنا و نامفهومی در زندگی اشاره دارد. اما جوکر به عنوان یک شخصیت داستانی و سرگرم کننده برای مخاطبان ساخته شده و عمدتاً در قالب نهیلیسم مطرح نمیشود و تأثیر نهیلیسم یا دیگر تئوریهای فلسفی هر چند در او وجود دارد اما نسبت به یک شخصیتی آنارشیستی کمتر است.
آنارشیسم، جوکر و ساختارگریزی
مکتب آنارشیسم (Anarchism) یک جریان فلسفی و سیاسی است که به عدم نیاز به دولت یا حکومت مرکزی و به تمرکز قدرت در دست یک نهاد اثرگذار مرکزی به رهبریت معترضان اعتقاد دارد. همانطور که میبینید جوکر به این مکتب فلسفی نزدیکتر است. آنارشیسم به عنوان یک جنبش سیاسی و فلسفی در قرن ۱۹ میلادی شکل گرفت و اصول اصلی آن به طور کلی بر اساس اعتقاد به آزادی فردی، انهدام دولت و تشدد فشارهای سیاسی علیه قدرتهای مرکزی استوار است. (رجوع کنید به شخصیت جوکر برای از بین بردن شهردار گاتهام و انهدام ساختار سیاسی در فیلم «شوالیه تاریکی» کریستوفر نولان)
مهمترین اصول و مفاهیم مکتب آنارشیسم عبارتند از:
1. آزادی فردی: آنارشیسم اعتقاد دارد که انسانها باید به طور کامل از محدودیتهای حکومتی و اجتماعی آزاد باشند و حق داشته باشند که زندگی خود را به دلخواه شکل دهند. جوکر همواره اعتقاد دارد که انسان باید آزاد باشد تا ذات حقیقی خودش را نشان دهد («شوالیه تاریکی» کریستوفر نولان).
2. عدم نیاز به دولت: آنارشیسم مخالف کامل با تشکیلات حکومتی و دولت مرکزی را دارد و به عنوان شکلی از سرکوب و محدودیت آزادی شخصی میپندارد. جوکر در فیلم (the joker) با بازی خواکین فینیکس علیه ساختار سیاسی و حکومتی که نماد آن پلیس و حکومت اسلحه داران است قیام میکند و در پایان رهبر یا پدر معنوی معترضان میشود.
3. مدیریت ذاتی: آنارشیسم اعتقاد دارد که جوامع میتوانند به کمک مدیریت ذاتی توسط اعضا و شرکتکنندگان خود اداره شوند و بدون نیاز به نهادهای حکومتی جامعه را کنترل کنند. بنظرتان این حرفها برایتان آشنا نیست؟
4. انقلاب و تغییر اجتماعی: برخی فرقههای آنارشیستی اعتقاد دارند که تغییرات جامعه به وسیله انقلابها و عصیان مردمی ایجاد میشود تا دولت و نظامهای موجود را سرنگون کنند و سیستمی جدید و بدون دولت بسازند. این موارد همگی در شخصیت جوکر وجود دارد و از این رو برای مخاطب جذابیت بسیاری دارد.
آنارشیسم از زمان ظهور در قرن ۱۹ به صورت مختلفی مورد تبادل ایدههای مختلفی در بین نهادهای گوناگون و تأثیر گذاری بر فرهنگ و سیاست جهانی قدم برداشته است. این جنبش تنوع گستردهای از فرقهها و مکتبهای مختلفی را شامل میشود و افکار و عقاید متفاوتی دارد. از مشهورترین فرقههای آنارشیستی میتوان به آنارکوکومونیسم، آنارکوسیندیکالیسم و آنارکوپریمیتیویسم اشاره کرد، که هر یک با تأکید بر جوانب مختلفی از آزادی و تغییرات اجتماعی عمل میکنند. جوکر به طور کلی نمیتواند به عنوان یک شخصیت آنارشیستی در معنای کلاسیک تعریف شود. او بیشتر به عنوان یک شخصیت شرور، همچنین دشمن اصلی بتمن و شروری برآمده از تغییرات سیاسی و اجتماعی و تا حدی جنایی در داستانهای کمیک شناخته میشود.
جوکر معمولاً به دنبال ایجاد هرج و مرج و فراگیری از طریق اعمال خشونت با چاشنی شوخطبعی است. او بیشتر به عنوان یک شخصیت آزاد، نقشی برای ایجاد تعارض و نفرت در دل داستانها دارد و به عنوان شخصیت آنارشیستی عمل میکند. هرچند برخی نسخهها و نمایشهای جوکر در داستانها و فیلمها ممکن است به مفاهیمی از آنارشیسم اشاره کنند، اما این تفسیر به عنوان یک شخصیت آنارشیستی به عنوان یک مفهوم اصلی و اساسی و نماینده این فلسفه نیست. به طور کلی، جوکر به عنوان یک شخصیت فیکشنی در دنیای کمیک و فیلمها بیشتر به عنوان نمایانگر شرارت و آزادی بدون محدودیت تعبیر میشود تا نماینده آنارشیست.
ویژگیهای شخصیتی جوکر
شخصیت جوکر در طول تاریخ داستانهای کمیک، فیلمها و محصولات مرتبط با دنیای کمیک بسیار تغییر کرده است. با این حال، برخی از ویژگیهای مهم و شناختهشده جوکر در تاریخ عبارتند از:
1. جنون و دیوانگی: جوکر بیشتر به عنوان یک شخصیت شرور و دیوانه شناخته میشود. او اغلب اعمال خشونتآمیز و وحشتناکی را به انجام میرساند و تمایل به ایجاد هرج و مرج و اقدامهای جنایی خطرناک دارد.
2. خندهها و جوکها: یکی از ویژگیهای بارز جوکر، استفاده مداوم از خندهها و جوکهای شوخطبعانه است. این خندهها معمولاً نمایانگر بیرحمی و تمایل به ایجاد ترس و وحشت در دیگران هستند.
3. پوشش و ظاهری ویژه: جوکر معمولاً با لباسهایی که به شیوهای شوخطبعانه و ترسناک طراحی شدهاند، شناخته میشود. او دارای یک لباس بنفش رنگ چرک مد شده با رنگهای تیره است که به شخصیت مرموز و ترسناکی که دارد کمک میکند.
4. تعارضهای شخصیتی: جوکر اغلب به عنوان یک شخصیت پر تناقض شناخته میشود. او میتواند به طور همزمان شوخطبع و خشونتآمیز، زرنگ و دیوانهوار، ترسناک و جذاب باشد.
5. دشمنی با بتمن: یکی از ویژگیهای مهم جوکر، دشمنی دائمی و تعقیبکننده با بتمن، سوپرقهرمان محبوب دنیای کمیک، است. رابطه پیچیده و تناقضی بین این دو شخصیت اغلب محور داستانهایی میشود که جوکر در آنها نقش دارد. یکی ساختارگریز است و یکی دیگر به دنبال حفظ ساختارها!
6. بینظمی و ناپیشبینی: جوکر به عنوان یک شخصیت بینظم و غیر پیشبینی شده در نزد مخاطبان شناخته میشود. او اعمال خود را با دقت برنامهریزی نمیکند و به طور غیرمنتظره و ناگهانی عمل میکند.
7. نمادی از کشف تاریکی انسان: برخی از نسخههای جوکر به عنوان نمادی از تاریکی و نقاط ضعف انسانی به تصویر کشیده شدهاند. او معمولاً به عنوان نمایانگری از جنبههای تاریک و شیطانی انسان شناخته میشود.
تأثیر ویژگیهای مختلف جوکر در تعریف او به عنوان یکی از مهمترین و شناختهشدهترین شخصیتهای دنیای کمیک و فرهنگ عامه بسیار بزرگ و متنوع بوده و باعث شده تا او به یک شخصیت سینمایی معروف شود.
بازیگری، جوکر و دنیای سینما
شخصیت جوکر در طی سالهای متمادی در فیلمها و تلویزیونیهای مختلف توسط بازیگران مختلفی بازی شده است. برخی از بازیگران معروفی که نقش جوکر را بازی کردهاند عبارتند از:
1. جک نیکلسون (Jack Nicholson)
وی نقش جوکر را در فیلم (Batman) به کارگردانی تیم برتون در سال ۱۹۸۹ بازی کرد و به خاطر بازی در این نقش بسیار شناخته شد. جک نیکلسون، بازیگر معروف هالیوود، نقش جوکر را در فیلم (Batman) به کارگردانی تیم برتون در سال ۱۹۸۹ بازی کرد. این فیلم، که به عنوان یکی از فیلمهای کلاسیک ابرقهرمانی شناخته میشود، به نوعی بازسازی داستان بتمن و جوکر در یک محیط مدرن بود. در نقش جوکر، جک نیکلسون تأثیرگذارترین تعبیرها را از این شخصیت ارائه داد. او نقش یک مرد جنایتکار دیوانه را بازی کرد که به نام “جک نپیرس” شناخته میشود و به شیوهای بسیار خلاقانه و شوخطبعانه جنایت میکند.
وی در این نقش، بازی ترسناک و دیوانهوار ارائه داد و شخصیت جوکر را به عنوان یک شخصیت شرور با لباسهای رنگارنگ و یک لبخند شیطانی و خندههایی شوخطبعانه به تصویر کشید. او با استفاده از استعداد بازیگری خود، توانستند جوایز مختلفی را برای این نقش به دست آورد و این نقش به یکی از به یادماندنیترین نقشهای نیکلسون تبدیل شده است. عملکرد برجسته جک نیکلسون به عنوان جوکر در فیلم “Batman” باعث موفقیت این نسخه از داستان بتمن شد و تأثیر گذاری بزرگی در فیلمهای ابرقهرمانی و فرهنگ عامه داشت. این نقش به عنوان یکی از نقشهای برجسته و آیکونیک تاریخ سینما به یادگار مانده است.
2. هیث لجر (Heath Ledger)
او نقش جوکر را در فیلم (The Dark Knight) به کارگردانی کریستوفر نولان در سال ۲۰۰۸ با بازی بینظیر خود به تصویر کشید و برای این نقش جایزه اسکار را از آن خود کرد. هیث لجر (Heath Ledger)، بازیگر استرالیایی معروفی بود که نقش جوکر در فیلم (The Dark Knight) نولان به طرز خارقالعادهای ایفا کرد و این نقش به عنوان یکی از بهترین تجسمهای شخصیت جوکر در تاریخ سینما به شمار میرود. وی در ۴ آوریل ۱۹۷۹ در پرترتوری، استرالیا متولد شد و در ۲۲ ژانویه ۲۰۰۸ در نیویورک، ایالات متحده درگذشت. مرگ وی در سن ۲۸ سالگی به علت مسمومیت دارویی (استفاده بیش از حد از یک داروی ضد افسردگی) برای بازی در نقش جوکر جهان را بدرود گفت.
هیث لجر نقش یکی از شخصیتهای شرور و پیچیدهای را به بهترین نوع خودش در مدیوم سینما به تصویر کشید. او با بازی عالیاش به شخصیت جوکر ابعاد عمیقتری بخشید و جایزه اسکا نقش مکمل مرد را برنده شد. نقش هیث لجر به عنوان جوکر به عنوان یکی از نقشهای برجسته و نمادین تاریخ سینما شناخته میشود. وی تعهد بسیار برای ایفای این نقش داشت و برای به تصویر کشیدن شخصیتی بیرحم و دیوانهوار با ویژگیهایی ممتاز و آنارشیستی در تاریخ سینما همه سعی خود را کرد و در نهایت توانست تعریف تازهای از جوکر را ارائه دهد و شخصیتی که او خلق کرد در جهان سینما به عنوان یکی از شخصیتهای برجسته و تأثیرگذار شناخته شود.
3.جرد لتو (Jared Leto)
وی نقش جوکر را در فیلم (Suicide Squad) به کارگردانی کارگردانی دیوید آیِر در سال ۲۰۱۶ بازی کرد و نقشی متفاوت و البته کمی دور از حد تصورات مخاطب از جوکر ارائه داد. جرد لتو (Jared Leto) در فیلم (Suicide Squad) در سال ۲۰۱۶ نقش جوکر را به شیوهای کاملا متفاوتتر از یک شرور هرج و مرج طلب ایفا کرد. این نقش بسیار مورد توجه و بحث قرار گرفت، زیرا تصویر متفاوتی که او از شخصیت جوکر ارائه داد مورد قبول هیچ یک از مخاطبان و حتی منتقدان هم نبود.
جوکر جرد لتو دارای لباسها و ظاهری منحصر به فرد بود. او با لباسهایی که به شیوهای غیرمعمول و ترسناک طراحی شده بودند، به تصویر شخصیت جوکر پرداخت. جوکر جارد لتو دارای اکسسوریهای شخصیتی زیادی بود، از جمله یک دستبند طلا و دندانهای طلا که هویت او را به کلی تغییر داده است. جرد لتو برای اجرای جوکر از صدا و نحوهٔ گفتار خاصی استفاده کرد. صدای او دارای تنش تناژ خاصی بود که او را ترسناک و خشن میکرد. جارد لتو نقش جوکر را با تعبیر متفاوتی نسبت به نسخههای قبلی بازی کرد و همین هم باعث شکست و فراموش شدن جوکر او شد. وی به جای برجسته کردن شرارت و خشونت جوکر، این شخصیت را به عنوان یک عاشق کینه توز معرفی کرد.
این اجرای جرد لتو به عنوان جوکر مورد توجه مثبت و منفی مخاطبان و منتقدان قرار گرفت. او به دلیل نحوهٔ تفسیر جدید شخصیت جوکر و تغییراتی که در این نقش ایجاد کرد، مورد بحث و بررسی قرار گرفت. مهمترین نکته در مورد این اجرای جوکر این است که جارد لتو تلاش کرد تا شخصیت معروفی که پیشتر توسط بازیگران و ستارگانی چون جک نیکلسون و هیث لجر بازی شده بود را به یک شکل جدید و خلاقانه ترجمه کند. این اجرا تا حد زیادی نظرات مختلفی را در مورد این شخصیت به وجود آورد، اما بدون شک برای هواداران جارد لتو تجربه جذابی بود.
4. واکین فنیکس (Joaquin Phoenix)
فینیکس نقش آرتور فلک، که در نهایت به جوکر تبدیل میشود را در فیلم (Joker) کارگردانی تاد فیلیپس در سال ۲۰۱۹ بازی کرد و برای این نقش جایزه اسکار به دست آورد. هر یک از این بازیگران نقش جوکر را به شکل متفاوتی بازی کردهاند و هر یک تصویری جذاب و خاص از این شخصیت شرور را ارائه دادهاند. هیچ کدام از این بازیگران نقش جوکر را به یک شکل ثابت بازی نکردهاند و در هریک میتوان نمودهایی از اندیشههای نهیلیستی و آنارشیستی را دید. هر کدام با تفسیرهای جدید و دیدگاههای خاص به این شخصیت نوعی زندگی خاص و جذاب دادهاند.
واکین فینیکس (Joaquin Phoenix) بازیگر مشهور و برجستهای در صنعت سینماست و در اجراهای باورنکردنی خود در نقشهای مختلف همواره یک پدیده شناخته میشود. وی در فیلم «جوکر» (Joker) به کارگردانی تاد فیلیپس در سال 2019 گذشته و نحوه تبدیل شده آرتور فلک به شخصیت جذاب ما یعنی جوکر را بازی کرد، که به تدریج به جوکر تبدیل میشود. این اجرا بسیار مورد توجه و تحسین قرار گرفت و برای وی جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش اصلی را به همراه آورد.
واکین فینیکس نقش شگفتانگیزی را به نمایش گذاشت و با نقشآفرینیاش نشان داد که چقدر یک بازیگر بااستعداد و ماهری است. وی به عنوان یک فعال برجسته در عرصهٔ بازیگری شناخته میشود و این نقش بعدی جدید و شگفتانگیز از جوکر را به مخاطب ارائه داد. در این نقش، واکین فینیکس با تمامی موجودیت و شخصیت خود به شخصیت جوکر ارزش بخشید و این کاراکتر را به شکلی بینظیر و جدید ارائه کرد. او به شکلی متمایز و اصیل نقش خود را اجرا کرد که با کمیکها و داستانهای قبلی ساخته شده از جوکر تفاوتهای زیادی داشت.
واکین فینیکس برای این نقش آمادگی جسمانی و روحی فوقالعادهای داشت. او وزن خود را به طور چشمگیری کاهش داد و به شکلی واقعی و دقیق تغییرات جسمی و روحی شخصیت جوکر را به تصویر کشید. نقش آرتور فلک و تحول او در ترسیم شخصیت جوکر، به شکل برجستهای باعث شد تا مشکلات روانی و اجتماعی را به طور جدی تصویر کشید. این اجرا نشان داد چگونه شخصیتهای شرور در جامعه پدیدار میشوند و چگونه نهیلیسم فردی به ابعاد اجتماعی نفوذ میکند و با نوعی روحیه آنارشیستی عجین میشود. این نقش تاثیرات فرهنگی بزرگی در مدیوم سینما به همراه داشت و موضوعاتی مانند نابرابری اجتماعی، مشکلات روانی، و… را به تصویر کشید.
کلام پایانی
در این مقاله سعی کردیم تا در مورد مکتب نیهیلیسم و آنارشیسم و تاثیرات آن روی خلق شخصیتی به نام جوکر به شما توضیحاتی دهیم. نیهیلیسم به عنوان یک مکتب فلسفی به عدم اعتقاد به معنا، ارزش و هدف در جهان واقعیت اشاره دارد و در دستهبندیهای مختلفی مطرح میشود. سپس درباره مکتب آنارشیسم صحبت شد، که به عدم نیاز به دولت و تمرکز قدرت در دولت و روحیه اعتراض علیه سیستم اشاره شد که به آزادی فردی تاکید میکند. جوکر همه این ابعاد را با هم دارد و میتوان او را نماینده هر دو مکتب در کمیک و سینما و انیمیشن دانست.
جوکر به عنوان یک شخصیت داستانی در دنیای کمیک و فیلمها معمولاً به عنوان یک شخصیت شرور و دیوانه شناخته میشود که تمایل به ایجاد هرج و مرج و فراگیری آن در جامعه دارد. او به خاطر خندهها و جوکهای شوخطبعانهاش و لباس مخصوصش یک ضد ساختار به تمام معناست. جوکر به عنوان دشمن اصلی بتمن نیز شناخته میشود و اغلب تعارضهای شخصیتی و تناقضها در رفتار او هنگام مواجهه با بتمن به خوبی برجسته میشوند.
به طور کلی، مکتب نیهیلیسم و آنارشیسم دو مفهوم فلسفی مهم در تاریخ فلسفه و سیاست هستند که ایدهها و اصول مختلفی را در خصوص معنا، ارزش، دولت و آزادی ارائه میدهند. شخصیت جوکر همچنین به عنوان یکی از مهمترین و شناختهشدهترین شخصیتهای دنیای کمیک و فرهنگ عامه که ویژگیهای متعددی از جمله شروری، دیوانگی و تعارضهای شخصیتی را دارست به نوعی از این دو مکتب الهام گرفته شده است.