وقتی تماشاگران وارد سالن سینما می‌شوند، همیشه انتظارات خاصی از فیلمی که قرار است ببینند دارند. این انتظارات در هر ژانری بسیار متفاوت است، مثل انتظار سرگرم شدن و یادگیری همزمان در نتیجه‌ی بازگویی وقایع تاریخی در آثاری چون فیلم اوپنهایمر جدیدترین ساخته‌ی کریستوفر نولان. با این حال، به طور کلی، فیلم‌های زندگی‌نامه‌ای مثل فیلم‌های ترسناک برای ایجاد حس ترس و اضطراب در بینندگان شناخته نمی‌شوند. اما این فیلم استثنا است.
این روایت سینمایی از زندگی فیزیکدان افسانه‌ای، با الهام از کتاب برنده جایزه پولیتزر، «پرومته آمریکایی: پیروزی و تراژدی جی رابرت اوپنهایمر» (American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer)، اثری درخشان در فیلم‌سازی، و داستان واقعی وحشتناکی است که هم موضوعات تاریخی و هم مدرن را بازتاب می‌دهد. این مساله می‌تواند مخاطبان را بیش از هر فیلم اسلشری در ژانر وحشت به دلهره و تشویش دچار کند. بیایید به این موضوع بپردازیم که چرا این فیلم زندگی‌نامه‌ای درباره مردی که اولین سلاح هسته‌ای دنیا را به آمریکا تقدیم کرد، بسیار ترسناک‌تر از بسیاری از فیلم‌های ژانر وحشت است.
- 12 فیلم برتر کریستوفر نولان؛ از شوالیه تاریکی تا اوپنهایمر
- رابرت داونی جونیور از فداکاری کیلین مورفی برای ایفای نقش اوپنهایمر گفت
داستان اوپنهایمر چیست؟
فیلم «اوپنهایمر» زندگی جی رابرت اوپنهایمر را از دریچه جلسه معروف لغو گواهینامه امنیتی او دنبال می‌کند. فیلم، تصویری از دانشمندی باهوش اما مغرور را به مخاطب نشان می‌دهد که راه خود را با تلاش‌های اجتماعی و علمی طی می‌کند و بعد از درگیر شدن با پروژه منهتن به اوج شکوفایی خود می‌رسد. گاهی رابطه اوپنهایمر با دیگر ذهن‌های برجسته آن دوره از جمله آلبرت انیشتین در کانون توجه قرار می‌گیرد، در حالی که لحظات دیگر به زندگی اغلب پر هرج و مرج او می‌پردازد.
جنگ جهانی دوم و جنگ سرد به شکل دلهره‌آوری در کل فیلم به چشم می‌خورد، که طرح بزرگ‌تر را پیش می‌برد و اوپنهایمر را به اقدام برای هدفی که او به‌عنوان قدم بزرگ‌تر می‌پندارد تشویق می‌کند. موضوع اصلی فیلم این ایده است که «اگر ما پیش‌قدم نشویم، شخص دیگری از راه می‌رسد» و حین فعالیت‌های علمی در حال انجام در لوس آلاموس، به روش‌های مختلف از این عبارت برای دور زدن اصول اخلاقی چندین شخصیت استفاده می‌شود. با این حال، با پیشروی داستان، مخاطب تاثیری را که این کشف بر اوپنهایمر و همکارانش می‌گذارد، و نگرش‌ها و نظرات متضاد را در جاهای دیگر فیلم مشاهده می‌کند.
چه کسی از بمب اتم می‌ترسد؟
پس چرا یک فیلم زندگی‌نامه‌ای مانند «اوپنهایمر» تا این حد نگران‌کننده است؟ دلایل مختلفی وجود دارد، اما ترسناک‌ترین جنبه فیلم در همان صحنه پایانی برجسته می‌شود، صحنه‌ای که یک پیش‌بینی ترسناک را ارائه می‌دهد. سلاح‌های هسته‌ای، بر خلاف شخصیت‌هایی مثل جیسون ورهیز، بسیار واقعی و به دلایلی بیش از قدرت مخربشان خطرناک هستند. این فیلم از نشان دادن اینکه این سلاح‌های کشتار جمعی چنین تهدید واقعی و بالفعلی برای بقای بشریت هستند، ابایی ندارد.
یک موضوع متداول در «اوپنهایمر» به تفاوت در نگرش بین دانشمندان سازنده بمب و سربازان و سیاستمدارانی که مسئول استقرار آن هستند، مربوط می‌شود. برای بسیاری از دانشمندان درگیر این پروژه، حتی کار بر روی سلاح در وهله اول از نظر اخلاقی مشکوک است و پس از استقرار آن تاثیر ذهنی و عاطفی کاملا ویرانگر بر آن‌ها بر جا می‌گذارد.
با این حال، عموم مردم استقرار بمب هسته‌ای را به عنوان یک موقعیت پیروزمندانه می‌بینند که با تشویق‌های فراوان و تحسین مواجه می‌شود. علاوه بر این می‌بینیم که سیاستمداران هیچ توجهی به قدرت تخریب‌گر جهانی که بوجود آوردند ندارند و نگرانی‌های اخلاقی دانشمندان درگیر این پروژه را نادیده می‌گیرند.
فیلم «اوپنهایمر» با دوران ما چه مناسبتی دارد؟
اگرچه وقایع تصویر شده در «اوپنهایمر» واقعا بیش از 75 سال پیش رخ داده است، با این حال، در آن زمان، ترسناک‌ترین عناصر نشان داده شده در فیلم تغییر نکرده است، به خصوص در مورد نحوه نگاه به دانشمندان و برخورد با نظرات آن‌ها توسط نهادهای نظامی و سیاسی.
نیروی محرکه این توطئه مسابقه تسلیحات هسته‌ای در طول جنگ جهانی دوم و ترس از دستیابی کشور دیگری مانند روسیه به سلاح هسته‌ای است. ساخت و استقرار بمب قبل از هر چیزی به عنوان یک کار بسیار مهم در طول فیلم تلقی می‌شود، و زمانی که نوبت به آزمایش و استفاده رسید، تنها دانشمندانی که مستقیما در ساخت آن دخیل بودند از کشف خود ترسیدند.
این بی‌توجهی بی‌رحمانه به ویرانی عظیم ناشی از سلاح‌های هسته‌ای، به‌ویژه توسط سیاستمداران، تا امروز ادامه دارد. طبق گزارش فدراسیون دانشمندان آمریکایی، در حال حاضر بیش از 12000 سلاح هسته‌ای بین قدرت‌های هسته‌ای جهان وجود دارد.
بسیاری از رهبران جهان به طور ضمنی یا صریح گفته‌اند که این سلاح‌ها را گزینه‌هایی برای استفاده می‌دانند. پشیمانی و ترسی که در فیلم بر اساس اظهارات خود اوپنهایمر نشان داده می‌شود، خلاف این نگرش‌ها را نشان می‌دهد و منعکس‌کننده دیدگاه‌های جامعه علمی امروز است، اما اغلب با همان استقبالی مواجه می‌شود که در فیلم، کتاب‌ها و تاریخ نشان داده شده است.
آیا باید نگران باشیم؟
با توجه به حقیقت وقایع فیلم و ارتباط موضوع با دورانی که در آن به سر می‌بریم، کاملا منطقی است که با کمی اضطراب از تماشای «اوپنهایمر» مواجه شویم. با این حال، ترسی که این رویدادها در بین مخاطبان ایجاد می‌کند چیزی است که می‌توان آن را با کمی بسترسازی تعدیل کرد. یادآوری این نکته مهم است که تهدید یک جنگ هسته‌ای کامل هنوز قطعی نیست و حتی می‌توان احتمال آن را بسیار کم در نظر گرفت.
تاثیر سلاح‌های هسته‌ای، اگرچه به طور کامل درک نمی‌شود یا با احترامی که مانع از گسترش و استفاده از آن‌ها است رفتار نمی‌شود، اما به خوبی شناخته شده است و خطر تلافی‌جویی سیاسی یا نظامی عامل اصلی در دور نگه داشتن سلاح‌های هسته‌ای از درگیری‌های مدرن است. حتی اگر بسیاری از رهبران سیاسی و نظامی گروه‌های علمی و بشردوستانه را بزدل یا ضعیف می‌دانند، حفظ جان خودشان تاکنون یک عامل بازدارنده عالی بوده است.
منبع: movieweb