نقد فیلم یک ناشناخته کامل (A Complete Unknown)
ظهور پدیده باب دیلن
فیلم یک ناشناخته کامل (A Complete Unknown) ساخته‌ی جیمز منگولد، اثری است که تلاش می‌کند تصویری از یک دوره‌ی حساس در زندگی باب دیلن ارائه دهد. منگولد که تجربه‌ی ساخت فیلم‌های زندگینامه‌ای را در کارنامه‌ی خود دارد، این‌بار نیز با رویکردی مشابه به سراغ یکی از چهره‌های برجسته موسیقی معاصر رفته است. اما آیا این فیلم توانسته است تصویری صادقانه و در عین حال سینمایی از دیلن ارائه دهد، یا در دام روایت‌های کلیشه‌ای فیلم‌های زندگینامه‌ای گرفتار شده است؟
| مشخصات فیلم سینمایی یک ناشناخته کامل | |
| کارگردان | جیمز منگولد |
| نویسنده | جیمز منگولد، جی کاکس |
| بازیگران | تیموتی شالامه، مونیکا باربارو، ال فانینگ، ادروارد نورتون |
| تاریخ انتشار | ۲۰۲۴ |
ساختار روایی و روایت زندگی یک اسطوره
فیلم «یک ناشناخته کامل» به جای روایت کل زندگی باب دیلن، بر یکی از مهم‌ترین دوره‌های زندگی او تمرکز دارد: زمانی که او از یک خواننده‌ی موسیقی فولک به یک نماد موسیقی راک تبدیل شد و در این مسیر با مخالفت‌های شدید طرفداران قدیمی‌اش مواجه گردید. این انتخاب فیلم هوشمندانه به نظر می‌رسد، چرا که از دام گستردگی بی‌هدف داستان رهایی یافته و به جای آن، یک مقطع حساس را با جزئیات بررسی می‌کند.
اما در روایت این مقطع، فیلم تا چه حد موفق بوده است؟ منگولد تلاش کرده است تا نه صرفاً یک زندگینامه خطی، بلکه تصویری چندلایه از دیلن ارائه دهد. روایت فیلم در بخش‌هایی غیرخطی است و به جای آن‌که صرفاً وقایع را بازگو کند، احساسات، اضطراب‌ها و درگیری‌های درونی دیلن را نیز نشان می‌دهد. این مسئله باعث شده که فیلم در برخی لحظات حالتی شاعرانه به خود بگیرد، اما در عین حال، گاه از انسجام روایی خارج میشود. فیلم در این تمهید به نوعی ناموفق می‌ماند. تنها ابزارهای منگولد برای به تصویر کشیدن عمق و پیچیدگی شخصیت دیلن، صحنه‌های تنهایی او و سیگار کشیدن است! در حالی که واقعا نمی‌دانیم دیلن دقیقا به چه‌چیزی فکر می‌کند؟ چه دغدغه‌ای دارد؟ تنها می‌دانیم که واقعا تفکرات جدی دارد!
عملکرد بازیگران و شخصیت‌پردازی
نقش باب دیلن را تیموتی شالامه ایفا می‌کند، که یکی از انتخاب‌های بحث‌برانگیز برای این نقش بوده است. شالامه از نظر فیزیکی و ظاهری شاید شباهتی به دیلن نداشته باشد، اما موفق شده است تا روحیه‌ی خاص و سرسختی این شخصیت را به تصویر بکشد. او خیلی خوب موفق شده است آن خونسردی و لحن طعنه‌آمیزی که مختص دیلن است و در لحن و حرکاتش دیده میشود را به نمایش بگذارد. اما در برخی لحظات، به نظر می‌رسد که بازی او بیشتر بر تقلید حرکات و سبک گفتار دیلن متمرکز شده و از عمق روان‌شناختی شخصیت کاسته شده است.
در کنار او، بازیگرانی چون ال فانینگ و ادوارد نورتون نیز حضور دارند که هرکدام به‌خوبی نقش خود را ایفا می‌کنند. ال فانینگ نقش سیولی روسو را بازی می‌کند که نمادی از روابط دیلن با اطرافیانش است و گاه در تضاد با جهان‌بینی او قرار می‌گیرد. اما این شخصیت در فیلم چندان پرداخته نشده و بیشتر به‌عنوان یک مکمل روایی حضور دارد تا یک شخصیت مستقل. به طور کلی می‌توان گفت شخصیت‌پردازی یکی از نقاط ضعف اصلی فیلم «یک ناشناخته کامل» است. به تصویر کشیدن زندگی افراد واقعی، مخصوصا افرادی که همچنان در قید حیات هستند، کار سختی است، ولی یک مشکل دیگر فیلم این است که به سراغ به تصویر کشیدن زندگی افرادی رفته است که به طور کلی شخصیت‌هایی تودار و سر به زیر دارند و تنها در قالب موسیقی حرف‌های خود را مطرح می‌کنند. مخصوصا این مساله بیشتر در مورد خود دیلن صدق می‌کند. در نظر داشته باشید او از معدود هنرمندانی بود که بعد از دریافت جایزه نوبل ادبیات، برای دریافت آن حضور پیدا نکرد!
شهرت، تغییر و مقاومت در برابر سنت
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که فیلم به آن می‌پردازد، مسئله‌ی تغییر و پیامدهای آن است. دیلن در برهه‌ای که فیلم بر آن تمرکز دارد، تصمیم می‌گیرد سبک موسیقی خود را از فولک آکوستیک به راک تغییر دهد. این تغییر برای بسیاری از طرفداران قدیمی‌اش غیرقابل قبول بود، تا جایی که او را خائن به آرمان‌های موسیقی فولک می‌دانستند. فیلم به‌خوبی این کشمکش را به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که چگونه یک هنرمند باید بین نوآوری و حفظ هویت خود تعادل برقرار کند.
در کنار این، مسئله‌ی شهرت و چگونگی مواجهه‌ی دیلن با آن نیز یکی از نکات کلیدی فیلم است. دیلن که در ابتدا به‌عنوان یک صدای جدید و متفاوت در موسیقی فولک شناخته میشود، به‌سرعت به یک نماد فرهنگی تبدیل میشود. اما این شهرت برای او بیشتر به یک زندان شباهت دارد تا یک دستاورد. او مدام تحت فشار رسانه‌ها، طرفداران و منتقدان قرار دارد، و این موضوع را در فیلم می‌توان در صحنه‌های متعدد کنفرانس‌های مطبوعاتی و مصاحبه‌های دیلن مشاهده کرد که او تلاش می‌کند از برچسب‌هایی که به او می‌زنند فرار کند.
منگولد تلاش کرده است تا نه صرفاً یک زندگینامه خطی، بلکه تصویری چندلایه از دیلن ارائه دهد. روایت فیلم در بخش‌هایی غیرخطی است و به جای آن‌که صرفاً وقایع را بازگو کند، احساسات، اضطراب‌ها و درگیری‌های درونی دیلن را نیز نشان می‌دهد. این مسئله باعث شده که فیلم در برخی لحظات حالتی شاعرانه به خود بگیرد.
از نظر سبک بصری، فیلم «یک ناشناخته کامل» سعی کرده است تا فضای دهه‌ی ۶۰ میلادی را بازسازی کند. طراحی صحنه، لباس‌ها و حتی فیلترهای رنگی که در فیلم استفاده شده‌اند، به‌خوبی حال و هوای آن دوران را منتقل می‌کنند. فیلمبرداری در برخی صحنه‌ها یادآور مستندهای قدیمی درباره‌ی دیلن است، که این رویکرد واقع‌گرایانه باعث شده فیلم حس مستندگونه‌ای داشته باشد. ناخنک‌های گاه و بیگاه فیلم به اتفاقات مهم دهه پرشور و پرحاشیه ۱۹۶۰، باعث میشود مخاطبان نسل جدید هم به درک کلی از وضعیت اجتماعی آمریکا در آن دوران، و نقش و جایگاه هنرمندان تاثیرگذاری چون دیلن و جون بایز پی ببرند.
اما مهم‌ترین عنصر فیلم، موسیقی آن است. طبیعتاً در فیلمی درباره‌ی باب دیلن، موسیقی نقش محوری دارد. انتخاب ترانه‌هایی که در فیلم استفاده شده‌اند، نشان‌دهنده‌ی دوره‌ی گذار دیلن از فولک به راک است. اجرای تیموتی شالامه در برخی قطعات، اگرچه به اندازه‌ی اجرای اصلی دیلن تأثیرگذار نیست، اما از لحاظ احساسی به درستی اجرا شده است. فیلم هرقدر در شخصیت‌پردازی لنگ می‌زند، در بحث موسیقی عالی است. در طول فیلم ما مجموعه‌ای کاملی از آثار دیلن آشنا می‌شویم. برای طرفداران باب دیلن، «یک ناشناخته کامل» یک ضیافت موسیقی فراموش نشدنی است.
نقاط ضعف فیلم
با وجود تمامی نقاط قوت، فیلم «یک ناشناخته کامل» از برخی مشکلات نیز رنج می‌برد. یکی از مهم‌ترین آن‌ها، عدم تعادل بین جنبه‌های روان‌شناختی شخصیت دیلن و روایت تاریخی است. فیلم گاهی بیش از حد بر وقایع تاریخی تمرکز می‌کند و از ورود به ذهنیت دیلن بازمی‌ماند. این مسئله باعث شده که بیننده در برخی لحظات، احساس کند که بیشتر در حال تماشای یک بازسازی تاریخی است تا یک فیلم شخصیت‌محور.
همان‌طور که بالاتر هم اشاره شد، برخی از شخصیت‌های فرعی در فیلم به‌درستی پرداخته نشده‌اند. شخصیت‌هایی که می‌توانستند لایه‌های بیشتری به داستان اضافه کنند، در حد تیپ‌های کلیشه‌ای باقی مانده‌اند. به‌عنوان مثال، شخصیت‌هایی که نماینده‌ی طرفداران مخالف دیلن هستند، بیشتر شبیه نمودهای انتزاعی از یک دیدگاه خاص هستند تا انسان‌های واقعی.
«یک ناشناخته کامل» تلاشی قابل‌تحسین برای به تصویر کشیدن یک مقطع حساس از زندگی باب دیلن است. فیلم در برخی لحظات موفق میشود که حس و حال آن دوران را بازآفرینی کند و مخاطب را با چالش‌های دیلن همراه سازد. اما در عین حال، در برخی بخش‌ها دچار کلیشه‌های فیلم‌های زندگینامه‌ای میشود و از عمق لازم برای پرداخت شخصیت اصلی بازمی‌ماند.
با این حال، اگر مخاطب به موسیقی باب دیلن علاقه داشته باشد، این فیلم می‌تواند تجربه‌ای لذت‌بخش باشد. نه فقط به‌خاطر موسیقی و اجراها، بلکه به‌دلیل تلاشی که برای نمایش واقعیت‌های پیچیده‌ی یک هنرمند در دوران تغییر انجام داده است. منگولد شاید نتوانسته باشد تصویر کاملی از دیلن ارائه دهد، اما قطعاً تصویری قابل تأمل را به نمایش گذاشته است.
نقاط قوت:
- ترسیم دقیق دهه ۱۹۶۰ و بستر اجتماعی آن دوران
- بازی خوب بازیگران
- نگاهی هوشمندانه به زندگی شخصی باب دیلن
نقاط ضعف:
- شخصیت‌پردازی ضعیف
- روایت کلیشه‌ای و محافظه‌کارانه
