اپلیکیشن‌های اندروید با اهداف و کاربردهای گوناگونی طراحی و توسعه داده می‌شوند و بسیاری از نیازهای کاربران را برطرف می‌سازند؛ برای مثال برنامه‌های مسیریاب، ویرایشگر عکس، شبکه‌های اجتماعی، برنامه‌های محاسباتی و غیره. هر یک از این اپلیکیشن‌ها پس از نصب، مجموعه‌ای از دسترسی‌ها (Permissions) را به‌صورت پیش‌فرض دارند؛ اما بعضی از این برنامه‌ها، مجوز دسترسی به اطلاعاتی را دارند که برای آنها ضروری نیست. با مجله‌ی مایکت همراه باشید.
مثلاً یک برنامه ساده ماشین حساب، چرا باید به دوربین دسترسی داشته باشد؟ همچنین شاید برای شما مهم نباشد که برنامه ی مسیریاب Google Maps بتواند اطلاعات مربوط به موقعیت مکانی شما را بخواند، اما احتمالاً نمی خواهید همه‌ی برنامه‌های شما مجوز دسترسی به این اطلاعات را داشته باشند.
بنابراین اگر شما هم به حفظ حریم شخصی خود اهمیت می‌دهید، باید از نحوه تغییر مجوز دسترسی برنامه‌ها به اطلاعات خود، آگاهی کاملی داشته باشید. هر برنامه‌ای که روی گوشی هوشمند یا تبلت اندرویدی خود نصب می‌کنید، حتی اگر امن و قابل اعتماد هم باشد، می‌تواند دسترسی وسیعی به اطلاعات و قابلیت‌های دستگاه شما داشته باشد. با این وجود، خبر خوب این است که شما میتوانید دقیقاً تعیین کنید که هر نرم افزار به چه اطلاعاتی دسترسی خواهد داشت و چه قابلیت‌هایی را کنترل خواهد کرد.
انواع مجوزهای دسترسی در برنامه های اندروید
خوشبختانه، کنترل و مدیریت مجوزهای دسترسی در برنامه‌های اندرویدی کار بسیار آسانی است. این قابلیت با هدف محافظت از اطلاعات کاربران و حفظ حریم خصوصی آنها توسعه داده شده و کاربران اندروید 6 (Marshmallow) و بالاتر می‌توانند انواع مجوزها را در اپلیکیشن‌های مختلف کنترل و محدود کنند.
اما قبل از تغییر دسترسی برنامه‌ها در اندروید، بهتر است با انواع مجوزهای دسترسی بیشتر آشنا شوید. در ادامه مهم‌ترین مجوزها و کاربرد آنها را به شما معرفی می کنیم:
- سنسورهای بدن (Body Sensors): برنامه‌ای که این مجوز را داشته باشد می‌تواند به اطلاعات مربوط به سلامت بدن شما از قبیل تعداد ضربان قلب، داده‌های سنسور گام‌شمار، پیگیری تناسب اندام و دیگر اطلاعات پزشکی، دسترسی داشته باشد. این اطلاعات از سنسورهای تعبیه شده در دستگاه اندرویدی شما دریافت می‌شود. برای مثال، اپلیکیشن‌های مربوط به تناسب اندام و بدن‌سازی برای کارکرد صحیح به این مجوز نیاز دارند.
- تقویم (Calendar): این مجوز امکان دسترسی برنامه‌های اندروید به تقویم و همچنین خواندن، نوشتن، اصلاح و حذف رویدادها (Events) و قرارهای ملاقات را فراهم می‌کند. این مجوز باید به برنامه‌ای داده شود که نیاز ضروری به دسترسی به اطلاعات تقویم شخصی شما دارد؛ مانند برنامه مدیریت قرارهای کاری. اما اگر یک برنامه مخرب اجازه دسترسی به تقویم شما را داشته باشد می‌تواند به‌راحتی از اطلاعات شما سو‌ء استفاده کند.
- دوربین (Camera): اجازه دسترسی برنامه‌های اندروید به دوربین، امکان گرفتن عکس و فیلم‌برداری را به آنها میدهد. برای مثال، این مجوز برای یک برنامه ویرایشگر عکس، عادی و ضروری به‌نظر می‌رسد. اما یک جاسوس‌افزار در صورتی که اجازه دسترسی به دوربین دستگاه شما داشته باشد، می‌تواند بدون آگاهی شما از هر دوربین به صورت مخفیانه عکاسی یا فیلم‌برداری کند. حال اگر این جاسوس‌افزار امکان اتصال به اینترنت را هم داشته باشد، می‌تواند عواقبی چون پخش اطلاعات شخصی و اخاذی را در پی داشته باشد.
- مخاطبین (Contacts): مجوز دسترسی به مخاطبین، به برنامه‌ها اجازه میدهد تا به لیست تمامی مخاطبین ذخیره شده در تلفن هوشمند شما دسترسی کامل داشته باشند. این مجوز به برنامه‌ها امکان ایجاد، ویرایش و حذف مخاطبین را نیز میدهد. برخی از برنامه‌ها مانند پیام‌رسان واتس‌اپ به این نوع دسترسی برای یافتن دوستان و به اشتراک‌گذاشتن مطالب با آنها نیاز دارند.
- پیامک (SMS): یک برنامه با مجوز دسترسی به پیامک‌ها می‌تواند تمام پیام‌هایی را که در اپلیکیشن‌های مدیریتِ پیامک خود ذخیره کرده‌اید بخواند. همچنین می‌تواند پیام‌های دریافتی را رهگیری کرده یا احتمالاً تغییر دهد و حتی اجازه ارسال پیامک از تلفن شما را نیز خواهد داشت؛ حال شاید از خود بپرسید که یک جاسوس‌افزار چگونه می‌تواند از این مجوز به ضرر شما استفاده کند. برای مثال، یک جاسوس افزار می‌تواند یک داستان جعلی در رابطه با نیاز مالی شما را به یکی از مخاطبین‌تان پیامک کند، سپس آن پیام را حذف یا پنهان کند تا شما متوجه آن نشوید.
- موقعیت مکانی (Location): موقعیت مکانی دستگاه شما راز بزرگی نیست، چرا که آدرس IP شما موقعیت کلی تلفن هوشمند‌تان را نشان میدهد. اما به معنای این نیست که شما می‌خواهید هر اپلیکیشنی به موقعیت مکانی شما دسترسی داشته باشد. اگر برنامه‌ای درخواست دسترسی به مکان شما را داشت و نتوانستید دلیل قانع کننده‌ای مبنی بر این درخواست پیدا کنید، احتمالا آن برنامه قصد جاسوسی دارد. البته اگر از اپلیکیشن‌های مسیریاب استفاده می‌کنید یا صرفا قصد پیدا کردن موقعیت مکانی خانه خود را برای خرید اینترنتی دارید، آگاه هستید که این دسترسی مطمئنا ضروری است و تجربه کاربری را بهبود می بخشد. بنابراین، می توانید به چنین برنامه‌هایی اجازه دسترسی به موقعیت مکانی خود را بدهید.
- میکروفون (Microphone): اگر برنامه‌ای به میکروفون شما دسترسی داشته باشد، درواقع می تواند به تمام فعالیت‌های شما گوش دهد. بنابراین توجه کنید که این مجوز را برای چه برنامه‌هایی فعال می‌کنید. همچنین این مجوز برای اپلیکیشن های فیلم برداری نیز مورد نیاز می باشد.
- فضای ذخیره سازی (Storage): وقتی به یک برنامه اجازه دسترسی به فضای ذخیره سازی داده می شود، می تواند در هر زمانی به فضای ذخیره سازی دستگاه دسترسی داشته باشد. این بدان معناست که می‌تواند فایل‌های شخصی را آپلود کند یا حتی اطلاعات حساس را از دستگاه حذف کند، بنابراین بهتر است قبل از دادن مجوز ذخیره‌سازی به برنامه‌های غیرقابل اعتماد دو بار فکر کنید، زیرا می‌تواند مضر باشد.
نحوه تنظیم دسترسی اپلیکیشن‌های اندرویدی
برای تنظیم و مدیریت دسترسی‌های یک برنامه، سه روش وجود دارد که میتوانید مجوزهای دسترسی برنامه‌های خود را مدیریت کرده و دسترسی های غیرضروری را محدود کنید. در ادامه این سه روش را به طور کامل برای شما شرح خواهیم داد.
البته باید به این نکته توجه داشته باشید که رابط کاربری (UI) دستگاه‌های اندرویدی با یکدیگر متفاوت است و در نتیجه ممکن است مسیری که در این ادامه گفته شده است با تلفن هوشمند شما متفاوت باشد اما روش کلی کار یکسان است. پیشنهاد ما این است که برای دسترسی سریع‌تر، در تنظیمات، عبارات کلیدی را جستجو کنید تا بتوانید دسترسی برنامه‌های خود را مدیریت کنید.
روش اول: مشاهده دسترسی ها هنگام نصب برنامه
در هنگام نصب کردن یک اپلیکیشن جدید، اجازه دسترسی به اطلاعاتی که آن برنامه لازم دارد به شما نشان داده می شود و از شما میخواهد که آنها را تایید کنید. همه ی این دسترسی‌ها طبق نیاز آن برنامه تعیین شده‌اند و شما نیز به ناچار باید آنها را تایید کنید وگرنه به مرحله ی بعدی نصب وارد نمی شوید.
بنابرین اگر برنامه ای که قصد نصب کردن آن را دارید نیاز به دسترسی های غیرضروری دارد که با ماهیت آن نرم افزار همخوانی ندارد و یا اپلیکیشن را از منبع معتبری دریافت نکرده‌اید، از همان ابتدا از نصب و فعالیت احتمالاً خرابکارانه آن جلوگیری به عمل آورید. به هر حال پیشگیری بهتر از درمان است.
روش دوم: بررسی مجوز های یک نرم افزار
برای مدیریت مجوزهای دسترسی یک برنامه، بهتر است قبل از غیر فعال کردن مجوز ها، آنها را درک کنید؛ زیرا ممکن است باعث بروز مشکلاتی جدی در اجرای برنامه شود. گاهی اوقات در اولین اجرای یک برنامه، اجازه دسترسی به یکی از ویژگی های برنامه را نمی‌دهیم به همین علت ممکن است بخاطر نبود دسترسی لازم به درستی کار نکند و یا برنامه متوقف شود. مثلاً اگر برنامه ای به دوربین مرتبط باشد از مجوز های دوربین، مکان، میکروفون و فضای ذخیره سازی برای کار استفاده می کند.
با این حال، لزومی در مجاز نگه داشتن هر مجوزی برای هر اپلیکیشنی وجود ندارد. چرا که از نسخه‌ی اندروید 6 به بعد، شما میتوانید به صورت مجزا دسترسی‌های هر برنامهی نصب شده بر روی دستگاه اندرویدی خود را کنترل کرده و آنها را محدود (Deny) و یا فعال (Allow) نمایید. برای این کار مراحل زیر را انجام دهید:
- ابتدا وارد بخش تنظیمات (Settings) دستگاه اندروید خود شوید.
- در منوی تنظیمات، گزینه برنامه‌ها (Apps) را لمس کنید تا لیست برنامه‌های نصب شده برای شما باز شود.
- روی برنامه مورد نظر خود ضربه بزنید تا وارد صفحه مربوط به اطلاعات کلی برنامه (App Info) شوید.
- گزینه مجوزها (Permissions) را بیابید و انتخاب کنید
- در ادامه لیست مجوزهای درخواستی برنامه را مشاهده می‌کنید که میتوانید آنها را فعال یا غیر فعال کنید. اگر هنگام غیر فعال کردن یک دسترسی یک اخطار امنیتی نمایان شد، بر روی Deny Anyway ضربه بزنید تا مجوز را غیرفعال کنید.
توجه به این نکته ضروریست که اگر با غیر فعال کردن یک مجوز مشکلی در اجرای برنامه به‌وجود آمد، می‌‌توان به راحتی طبق مراحل فوق دوباره مجوز دسترسی ضروری را فعال کرد. . همچنین اگر یک برنامه حین اجرا به دسترسی خاصی نیاز پیدا کرد که از قبل غیر فعال بود، پیامی نمایش داده می شود که امکان فعال کردن آن مجوز خاص را بدون توقف برنامه، به کاربر می دهد.
اگر از نسخه اندروید 9 به بالا استفاده می کنید، میتوانید به راحتی با نگه داشتن روی آیکن برنامه مورد نظر وارد صفحه اطلاعات برنامه (App Info) شده و با انتخاب مجوزهای برنامه (App Permissions) آنها را مدیریت کنید. با این تفاوت که میتوانید مشخص کنید که بعضی از مجوز ها به صورت کامل در پس زمینه فعال باشند و یا فقط زمانی که برنامه اجرا می شود فعال شوند.
روش سوم: تغییر مجوز ها بر اساس نوع آنها
در این روش شما میتوانید دسترسی برنامه‌ها را به طور یکجا و بر اساس نوع مجوز، بررسی و مدیریت کنید. دیگر لازم نیست مانند روش دوم مجوز برنامه‌ها را یک به یک تغییر دهید. مثلا میتوانید دسترسی همه‌ی برنامه ها به دوربین یا میکروفون را مسدود کنید. همچنین میتوانید بررسی کنید که کدام برنامه‌ها اجازه دسترسی یکسانی دارند. برای کنترل دسترسی‌ها به صورت یکجا طبق تصویر و مراحل زیر عمل نمایید.
- ابتدا وارد بخش تنظیمات (Settings) دستگاه اندروید خود شوید.
- گزینه‌ی برنامه‌ها و اعلانات (Apps & notifications) را انتخاب کرده و سپس روی مدیریت مجوزها (Permission Manager) ضربه بزنید. همچنین میتوانید از جستجوگر تنظیمات برای یافتن سریع بخش مدیریت مجوزها کمک بگیرید.
- در بخش مدیریت مجوزها، لیستی از انواع مجوزهای دسترسی نمایش داده می شود که با انتخاب هر نوع مجوز دسترسی، برنامه‌هایی که از این مجوز پیروی می‌کنند نمایش می یابد،
- حال میتوانید برنامه‌هایی که به این مجوز دسترسی دارند یا بالعکس را مشاهده و مدیریت کنید.
اپلیکیشن‌های پیشنهادی برای کنترل راحت‌تر دسترسی‌ها
با وجود امکان کنترل دسترسی‌ها در اندروید از روش تنظیمات، در ادامه به معرفی چندین اپلیکیشن خواهیم پرداخت که میتوانید از طریق آنها به‌راحتی و بدون سردرگم شدن در محیط تنظیمات گوشی خود به مدیریت دسترسی برنامه‌ها و حتی نمایش پردازش‌های آنها همچون اینترنت مصرفی، باتری و غیره بپردازید.
App Ops
این اپلیکیشن به کاربر انواع دسترسی‌های موجود روی گوشی یا تبلت اندرویدی او را نشان داده و قابلیت‌های پیشرفته‌ای همچون زمان‌بندی یک دسترسی مشخص برای یک برنامهی به‌خصوص و همچنین امکان تغییر دسترسی برنامه‌ها و سرویس‌های سیستمی. البته برای بهره بردن از تمامی ویژگی‌های این اپلیکیشن می‌بایستی دستگاه اندرویدی خود را روت (Root) کنید.
GlassWire
Glasswire یک اپلیکیشن کاربردی است که با استفاده از آن میتوانید میزان مصرف اینترنت اپلیکیشن‌های خود را مشاهده کرده و در صورت بروز عوامل مشکوک، اقدام به حذف برنامهی مذکور بپردازید. این اپلیکیشن در واقع به شما اجازه میدهد تا نظارت کاملی روی فعالیت های اینترنتی اپلیکیشن ها و میزان پهنای باند مصرف شده توسط هر کدام از آنها داشته باشید.
جمع‌بندی
امروز در این مطلب به معرفی مجوزهای دسترسی در سیستم عامل اندروید پرداختیم و راه‌های مدیریت و تنظیم مجوزهای مختلف را به طور کامل آموزش دادیم. امیدواریم با استفاده از این مطلب بتوانید به راحتی دسترسی برنامه‌های خود را مدیریت کنید و امنیت گوشی خود را افزایش دهید. برای مطالب مفید و آموزشی دیگر در حوزه‌ی تکنولوژی، با مجله‌ی مایکت همراه باشید.