برنامه‌ی کتاب‌باز یکی از محبوب‌ترین و پرمخاطب‌ترین برنامه‌های تلویزیونی سال‌های اخیر صداوسیمای ایران به شمار می‌رود. این برنامه با هدف ترویج و گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی و مطالعه از شبکه‌ی نسیم پخش می‌شد. اجرای این برنامه‌ی تماشایی و آموزنده را سروش صحت، نویسنده و کارگردان محبوب سینمای ایران بر عهده داشت. در این برنامه‌ی ماندگار، با مهمانان و کارشناسان حوزه‌‌های مختلف، پیرامون موضوع کتاب و مطالعه و اندیشه صحبت می‌شد. در هر قسمت طیف وسیعی از کالاهای فرهنگی، همچون کتاب، مجله، پادکست، فیلم و سریال و… پیشنهاد می‌شد.

در این مقاله از مجله‌ی مایکت، به معرفی چندی از آثار برجسته‌ی سینمای جهان خواهیم پرداخت. آثار تماشایی و ارزشمندی که صحبت آن‌ها در برنامه‌ی کتاب‌باز به میان آمده و توسط مجری این برنامه، کارشناسان و یا مهمانان آن در قسمت‌های مختلف، به مخاطبان پیشنهاد شده‌اند.

• 20 فیلم ترسناک و آزاردهنده‌ که از افسانه‌های شیرین اقتباس شدند
• 10 تفاوت فیلم انجمن برف با واقعیت
• نقد فیلم سالتبرن (Saltburn) – داستان دوستی، خشم و انتقام

1- فارست گامپ (Forrest Gump)

یکی از جالب‌توجه‌ترین پیشنهادات برنامه‌ی کتاب‌باز، فیلم به‌یادماندنی «فارست گامپ» می‌باشد. این فیلم، در سال 1994 به کارگردانی رابرت زمیکس ساخته شده و در ژانر درام، عاشقانه و کمدی می‌باشد. فیلم «فارست گامپ»، اقتباسی از رمانی با همین نام به نویسندگی «وینستون گروم» است.

داستان این فیلم تماشایی درباره‌ی مردی مهربان به نام «فارست» است. مردی که با اختلالات ذهنی و فیزیکی، با یک جعبه شکلات، در ایستگاه اتوبوس نشسته، تا زندگی عجیب و پرماجرایش را برایمان تعریف کند. روایتی سرشار از لحظات ناب و ماندگار از زندگی «فارست گامپ» دوس‌داشتنی که با محدویت های ژنتیکی متولد شده است. او اما با حضور در از سلسله‌ای از مهم‌ترین حوادث اجتماعی دوران زندگی خود، به قهرمانی تاثیرگذار تبدیل می‌گردد. این اثر دیدنی و جذاب، با بازی استادانه‌ی «تام هنکس»، سرشار از لحظات امیدبخش و عاشقانه‌ای است که روح شما را جلا می‌بخشد.

2- بیداری‌ها (Awakenings)

یکی دیگر از فیلم‌های درجه‌یک توصیه‌شده در برنامه‌ی کتاب‌باز، فیلم «بیداری‌ها»، به کارگردانی «پنی مارشال» است. این فیلم آموزنده، اقتباسی از کتابی با همین نام و به قلم «الیور ساکس» است.

فیلم سینمایی «بیداری‌ها»، داستان ورود دکتر «مالکوم»، با بازی درخشان «رابین ویلیامز» به بیمارستان و مواجهه‌ی او با بیماری به نام «لئونارد»، با نقش‌آفرینی تماشایی «رابرت د نیرو» است. فیلم روایتی از تلاش‌های دکتر «مالکوم» برای بیدار کردن بیماران از خوابی است که به علت بیماری، سال‌ها دچارش شده‌اند. در همین اثنا، دکتر «مالکوم» نیز تحت‌تاثیر شخصیت «لئونارد»، خود به گونه‌ی دیگری این بیداری را تجربه می‌نماید. او که فردی ضداجتماع و منزوی است در حین تلاش‌هایش برای بیدار نگه داشتن «لئونارد»، با شنیدن خاطرات او از گذشته و حرف‌های تکان‌دهنده‌اش به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد. تماشای این اثر جذاب و ظریف، رویکرد و نگاه ما را به زندگی تغییر می‌دهد و سبب توجه دیگر بار ما به چیزهای کوچک اما ارزشمندی می‌شود که در جریان هیاهوی زندگی آن‌ها را از یاد برده‌ایم.

3- شکارچی گوزن (The Deer Hunter)

توصیه‌ی قابل‌توجه دیگر برنامه‌ی کتاب‌باز از آثار ماندگار سینمای دنیا، فیلم تامل‌برانگیز «شکارچی گوزن» است. این فیلم در ژانر درام، رازآلود و جنگی است. این فیلم در سال 1978 به کارگردانی «مایکل چیمینو» تولید شد.

این اثر مهیج، روایت جوانانی آمریکایی را به تصویر می‌کشد که پس از حضور در جنگ ویتنام، زندگی‌شان برای همیشه از بنیاد عوض می‌شود. احوال شخصیت‌های داستان، در سه بخش قبل از اعزام به ارتش، دوران حضور در جنگ و روزهای بحرانی بعد از جنگ روایت می‌شود. «شکارچی گوزن»، با بهره‌گیری از خط داستانی متفاوت و نقش‌آفرینی ماهرانه‌ی بازیگرانی همچون «رابرت د نیرو» و «مریل استریپ»، به زیباترین شکل ممکن، پدیده‌ی هولناک جنگ و جنبه‌های کمتر شناخته‌شده‌ی آن را برای بینندگان کالبدشکافی می‌کند.

4- بازمانده‌ی روز (The Remains of The Day)

پیشنهاد کمترشناخته‌شده اما بسیار عمیق و تفکربرانگیز مجموعه‌ی کتاب‌باز، فیلم‌ درام «بازمانده‌ی روز» است. این فیلم اقتباسی از اثر نویسنده‌ی مشهور ژاپنی «کازوئو ایشی گورو» است. کارگردان این فیلم «جیمز آیووری» است.

ماجرای این فیلم سینمایی از زبان آقای «استیونز»، با نقش‌آفرینی فراموش‌نشدنی «آنتونی هاپکینز»، سرپیشخدمت یک خانه‌ی اشرافی در انگلستان روایت می‌شود. او خاطرات زندگی گذشته‌ی خود را در خلال یک سفر بازگو می‌کند. سفری که علت آن، دیدار با یک عشق قدیمی، اما نافرجام است. این اثر، با شیوه‌ی پرداخت متفاوت خود، علاوه بر نقد سنت‌های اشراف انگلیسی، لحظات دلنشینی را رقم می‌زند که ما را به تعمق هرچه بیشتر درباره‌ی زندگی و نگاه‌مان به مسائل و موضوعات مختلف وا می‌دارد.

5- دکتر ژیواگو (Doctor Zhivago)

فیلم «دکتر ژیواگو»، یکی دیگر از پیشنهادهای فوق‌العاده‌ی کتا‌ب‌باز، از فیلم‌های نسبتاً قدیمی سینمای جهان است. ژانر این فیلم، درام و عاشقانه است. در بین برندگان جایزه‌ی ادبی نوبل، اندک بوده‌اند نویسندگانی که به دلیل مخالفت با رویکرد آکادمی نوبل، از دریافت این جایزه امتناع کنند. اما «بوریس پاسترناک»، نویسنده‌ی اهل شوروی سابق، از ترس جانش، از دریافت این جایزه خودداری کرد. او به واسطه‌ی نوشتن رمان جنجال‌برانگیز «دکتر ژیواگو»، از طرف آکادمی نوبل، به عنوان برنده‌ی این جایزه انتخاب گردید.

«دکتر ژیواگو»، که درون‌مایه‌ای ضد کمونیستی دارد، داستان یک پزشک شاعر عاشق است که در بحبوحه‌ انقلاب 1917 روسیه و اتفاقات بعد از آن زندگی می‌کند. او در حالی که با معشوقه‌ی خود ازدواج کرده‌ است، جذب زنی دیگر می‌شود ود همین حال سعی‌ می‌کند که با نیروهای شر درونی خود مبارزه کند. اما آنچه که باعث شد نام این کتاب و نویسنده‌ی آن، دیگر بار بر سر زبان‌ها بیافتد، فیلمی بود که در سال «1965»، «دیوید لین»، ساخت. علیرغم تمامی محدودیت‌ها و دشواری‌های تولید، این اثر هنوز هم عنوان یکی از بهترین و وفادارترین اقتباس‌های تاریخ سینما را یدک می‌کشد. اگر شما هم از علاقه‌مندان به فیلم‌های قدیمی‌تر و با مضامین غنی هستید، «دکتر ژیواگو» می‌تواند پیشنهاد بسیار جذابی برای شما باشد.

6- دیوانه از قفس پرید (One flew over the cuckoo’s nest)

یکی از فیلم‌هایی که به دفعات توسط دست‌اندرکاران برنامه‌ی کتاب‌باز توصیه شده است، شاهکار جاودانه‌ی «میلوش فورمن»، «دیوانه از قفس پرید» است. این فیلم تاثیرگذار که اقتباسی از رمانی با همین نام به قلم «کن کیسی» است، در اوج ظرافت بصری و محتوایی، مفهوم تلاش برای آزادی و رهایی ازسلطه‌ی قدرت‌های سرکوب‌گر و خودکامه را نشان می‌دهد.

داستان این فیلم از جایی آغاز می‌شود که «رندل پاتریک مک مورفی»، با بازی به‌یادماندنی اسطوره‌ی سینما، «جک نیکلسون» را به جرم داشتن رابطه‌ی جنسی با دختری پانزده ساله دستگیر می‌کنند. بنا به صلاحدید دادگاه و با در نظر گرفتن این احتمال که برای اجتناب از مجازات اعمال شاقه، تظاهر به داشتن بیماری روانی می‌کند، برای بررسی وضعیت روانی به تیمارستان ایالتی منتقل می‌شود. ورود او به فضای ملتهب تیمارستان و مواجهه‌ی او با جبر حاکم، سرآغاز اتفاقات بسیار مهیج، غم‌انگیز اما تاثیرگذاری است.

7- سخنرانی پادشاه (The king’s speech)

یکی دیگر از پیشنهادات جذاب و قابل‌توجه برنامه‌ی کتاب‌باز، فیلم بریتانیایی «سخنرانی پادشاه» است. این فیلم در ژانر درام تاریخی و به کارگردانی «تام هوپر» و نویسندگی «دیوید سیدلر» است که در سال ۲۰۱۰ اکران گردید. در یک کلمه می‌توان گفت که داستان این فیلم، تصویرگر اهمیت تلاش و استقامت و تمرین است.

«کالین فرث»، نقش «آلبرت»، فرزند کوچک‌تر پادشاه را ایفا می‌کند. او برای کنار آمدن با مشکل بنیادین خود یعنی لکنت، به «لیونل لوگ»، گفتاردرمانگر استرالیایی با بازی «جفری راش» مراجعه می‌کند. آن‌ها در طول جلسات پرماجرا و عجیب درمان با هم دوست می‌شوند. پس از کناره‌گیری ادوارد هشتم از قدرت، تاج و تخت به «آلبرت» می‌رسد. بعد از تهاجم آلمان به لهستان در سال ۱۹۳۹، چمبرلین به آلمان اعلام جنگ می‌دهد.پادشاه جدید باید برای مردم صحبت کند. با کمک «لیونل» و با ممارست‌های بسیار «آلبرت» وی این سخنرانی رادیویی را به بهترین شکل ممکن و بدون لکنت انجام می‌دهد و مورد تشویق همگان قرار می‌گیرد. این پرتره‌ی درخشان از تلاش و شجاعت، قدرت درونی‌تان را به شما یادآوری خواهد کرد.

8- دوازده سال بردگی (12Years a Slave)

در ادامه‌ی پیشنهادات جذاب و بسیار آموزنده‌ی مجموعه‌ی کتاب‌باز، می‌توان به فیلم غم‌انگیز و عمیق «دوازده سال بردگی» اشاره کرد. «سالومون نورثاپ»،یک سیاه‌پوست آزاد است که با همسر و فرزندانش در شهر نیویورک زندگی می‌کند. او از طریق نواختن ویالون امرار معاش می‌کند. در یکی از شب‌ها چند نفر از اراذل و اوباش او را اغفال و مسموم کرده و سپس به عنوان برده به فروش می‌رسانند. او به مزارع پنبه در جنوب آمریکا برده می‌شود، او در ابتدا توسط یک برده‌دار به نام «ویلیام فورد» خریداری و پس از آن «ادوین اِپس» او را خریداری می‌کند. این فیلم روایت‌گر رنجی عظیم از 12 سال زندگی به عنوان یک برده‌ی جنوبی است که می‌تواند عمیق‌ترین احساسات و عواطف شما را برانگیزد و درک و دریافت شما را از زندگی تغییر دهد.

9- هفت (Seven)

فیلم دیگری که بارها و بارها در برنامه‌ی کتاب باز از آن نام برده شده است، شاهکار مانای «دیوید فینچر» در ژانر درام، جنایی و معمایی، «هفت» است. ترکیب ستاره‌هایی همچون «برد پیت»، «مورگان فریمن» و «کوین اسپیسی» با خط داستانی هیجان‌انگیز و جلوه‌های بصری و معنوی این اثر، آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای مخاطبان فیلم و سریال مبدل ساخته است. فیلمی که علاوه بر فرم بسیار قابل دفاع، از لحاظ محتوایی نیز بسیار غنی است و مفاهیم بسیار عمیقی را در جریان روایت به تصویر می‌کشد. داستان این فیلم در شهری ناشناس و پر رمز و راز اتفاق می‌افتد. دیوید میلز با بازی «برد پیت» که تازه به آن‌جا انتقال یافته است، با همکاری ویلیام سامرست با نقش‌آفرینی «مورگان فریمن» که در آستانه‌ی بازنشستگی است، تلاش می‌کنند تا پرونده‌ی مخوف مربوط به یک قاتل زنجیره‌ای را دنبال و او را از ادامه‌ی جنایت‌هایش بازدارند.

10- آخرین قلعه (The Last Castle)

یکی دیگر از فیلم‌های معرفی‌شده در کتاب‌باز، فیلم کمتر دیده شده اما تامل برانگیزو دیدنی «آخرین قلعه» است. «یوجین اروین»، ژنرال سابق ارتش، روانه‌ی زندانی به نام «قلعه» می‌شود. او از جنایت‌های بی‌رحمانه‌ی رئیس سخت‌گیر و ظالم زندان، باخبر می‌شود. او از این بابت ناراحت است. به همین دلیل، با تشکیل تیم‌هایی از زندانی‌ها و آموزش آن‌ها، راه را برای شورش در زندان باز می‌کند و زندانی‌ها را آماده‌ی مقابله می‌کند. این شورش و پیامدهای آن، سرآغاز لحظات ناب بسیاری است که شما را به تعمق وا می‌دارند و احساسات بسیاری را در شما بیدار می‌کنند.

11- خون به پا خواهد شد (There Will Be Blood)

«خون به پا خواهد شد»، با بازی درخشان «دنیل دی لوئیس»، پنجمین اثر سینمایی «توماس اندرسون» در ژانر درام است. این اثر ماندگار با نگاهی به کتاب «نفت»، اثر نویسنده‌ی بنام برنده‌ی جایزه‌ی پولیتزر، «آپتون سینکلیر» ساخته شده است.

ماجرای فیلم روایتگر داستان مردی است که سفری سراسر انفجار و خطر را از قعر چاه‌های سیاه آغاز می‌کند و تبدیل به آقای نفت می‌شود. او به دنبال رسیدن به تنها خواسته‌ی خود، یعنی رسیدن به ثروت و مال‌اندوزی، زمین‌های خشک بسیاری را خریداری می‌کند تا با استخراج نفت از آن‌ها بر اندوخته‌ی خود بیفزاید. او اما در این مسیر، به چاه عمیق تنهایی، انزوا و دیوانگی سقوط کرده و دچار مشکلات بسیاری می‌شود. این فیلم علاوه بر عمق محتوایی قابل تامل خود، از لحاظ بصری نیز دارای ظرافت‌ها و قاب‌های ماندگار بسیاری می‌باشد. ا«خون به پا خواهد شد»، واکنش بسیار خوبی از منتقدان دریافت کرده و از آن به عنوان یکی از آثار شاهکار قرن بیست و یکم یاد می‌شود.

12- سرپیکو (Serpico)

‎‌فیلم «سرپیکو» به کارگردانی «سیدنی لومت»، محصول سال 1973 است. این فیلم محصول مشترک کشورهای ایتالیا و آمریکا و در ژانر بیوگرافی و جنایی می‌باشد. «سرپیکو»، تصویرگر داستان زندگی قهرمانی متفاوت، جذاب و غیرمنتظره، با بازی تحسین‌شده‌ی «آل پاچینو» است. این فیلم اقتباسی از رمان «سرپیکو، پلیسی که با سیستم مخالفت کرد»، اثر «پیتر ماس» می‌باشد.

روایتی بر اساس واقعیت از زندگی پرالتهاب پلیس مشهور شهر نیویورک و اتفاقات هیجان‌انگیز آن. «فرانک سرپیکو» که به عنوان افسری جوان و تازه‌نفس وارد پلیس نیویورک می‌شود، فساد بی‌امانی را که در بدنه‌ی پلیس رخنه‌ کرده را بر نمی‌تابد و تمام تلاشش را به کار می‌گیرد تا در برابر آن ایستادگی کند. حق‌طلبی و طغیانی که او را با خطرات مرگ‌بار بسیاری روبرو می‌کند. این فیلم تصویرگر مبارزات مردی است که فارغ از تمام مشکلات و موانع سر راه خود، پای ارزش‌های انسانی خود می‌ایستد. فیلمی که روح شما را بیدار کرده و تجربه‌ی لذتی وافر را برای شما رقم خواهد زد.

13- کریمر علیه کریمر (Kramer vs Kramer)

فیلم «کریمر علیه کریمر»، به کارگردانی «رابرت بنتون»، محصول سال 1979 است. این فیلم محصول کشور آمریکا و در ژانر درام و خانوادگی می‌باشد. این اثر اقتباسی از رمانی به همین نام از «اوری کورمن» است.

داستان فروپاشی زندگی مشترک آقا و خانم کریمر و تاثیری که این نزاع و جدایی بر فرزند کوچ‌شان «بیلی» می‌گذارد، محوریت این اثر ماندگار است. «تد کریمر» غرق در کار خود به عنوان کارمند سخت‌کوش یک آژانس تبلیغاتی است و فرصت چندانی برای پرداختن به امور خانواده ندارد. همسرش «جوانا»، به همین دلیل او را ترک می‌کند و بعد از این جدایی علاوه بر کار طاقت‌فرسای خود، زمان بیشتری را نیز به فرزند خود اختصاص دهد. «تد» که دوست ندارد حضانت فرزندش را از دست بدهد، با چالش‌ها و موانع بسیاری برای حفظ او مواجه است. فیلم عمق بحران‌ها و تغییرات شخصیت‌های داستان را به باورپذیرترین شکل ممکن به ما می‌نمایاند. بازی ماندگار دو ستاره‌ی سینما یعنی «مریل استریپ» و «داستین هافمن» در کنار یکدیگر و روایت موشکافانه، پرجزئیات و بسیار تاثیرگذار این اثر به یاد ماندنی، آن را به یکی دیگر از پیشنهادهای جذاب برنامه‌ی کتاب‌باز مبدل می‌سازد.

14- درخشش (The Shining)

یکی دیگر از توصیه‌های درخور توجه برنامه‌ی کتاب‌باز، فیلم آمریکایی «درخشش» به کارگردانی «استنلی کوبریک» است. این فیلم محصول سال 1980 بوده و در ژانر درام و وحشت و روان‌شناسی می‌باشد. این اثر نیز اقتباسی از رمانی با همین نام از «استیفن کینگ» بزرگ است.

نویسنده‌ای به نام «جک تورنس» با بازی خارق‌العاده‌ی «جک نیکلسون»، که به همراه همسر و فرزندش در طول زمستانی سرد و برفی، در هتلی خالی از سکنه، به عنوان سرایدار اقامت می‌گزینند تا علاوه بر مراقبت از هتل، در فضایی آرام، نوشتن داستان خود را به پایان برساند. این نویسنده اما در همین حین دچار روان گسیختگی و اختلالات روانی شده و همین مسئله سبب بروز اتفاقات وحشتناکی می‌شود. فضاسازی و قاب‌های وهم‌آلود فیلم، از شکلی متفاوت و نوین از وحشت در سینما برای تماشاگران رونمایی می‌کند. در این فیلم، با لحظات تعجب‌برانگیز بسیاری مواجه می‌شویم اما آنچه «درخشش» را به فیلمی متفاوت در ژانر وحشت تبدیل می‌کند، فضای پرتشویش و دلهره‌آوری است که در قاب‌هایی استادانه روایت می‌شوند.

15- روانی (Psycho)

آخرین مورد از مجموعه فیلم‌های پیشنهادی برنامه‌ی کتاب‌باز، فیلم «روانی»، به کارگردانی «آلفرد هیچکاک» است که تولید سال1960 است. این فیلم محصول کشور آمریکا و در ژانر وحشت و رازآلود می‌باشد. این فیلم غافلگیرکننده و وحشتناک بر اساس کتاب «روانی» اثر «رابرت بلاک ساخته شده است. «هیچکاک» برای لو نرفتن داستان تکان‌دهنده‌ی این فیلم سینمایی و غافلگیری تماشاگران در هنگام مشاهده‌ی فیلم، تمام نسخه‌های موجود از این کتاب را خریداری و همه‌ی جزئیات ساخت این شاهکار طلایی را از کمپانی سازنده‌ی فیلم نیز پنهان کرد. هیچکاک، استاد تعلیق، روایتی مخوف و تکان‌دهنده را از داستان بیرون می‌کشد. اگر تابحال به تماشای این اثر ماندگار و منحصر به فرد هیچکاکی ننشسته‌اید، در آستانه‌ی کسب تجربه‌ای ناب از فیلم دیدن خواهید بود.