نقد فیلم ماده: کاوش در دل چالش‌های زندگی معاصر

فیلم «ماده» (The Substance) به نویسندگی وکارگردانی کورالی فارگیت است. کورالی فارگیت به خاطر نوشتن این فیلمنامه جایزه بهترین فیلمنامه‌ی جشنواره‌ی کن را بدست آورد. دمی مور در نقش الیزابت، مارگارت کوالی در نقش سو و دنیس کواید در نقش هاروی در این فیلم نقش آفرینی کرده‌اند. فیلم «ماده» یک فیلم فانتزی و پست مدرن است که ذهن انسان را به چالش می‌کشد. در ادامه با نقد فیلم ماده همراه myket.ir باشید. 

فیلم ماده در یک نگاه

علاقه مندان به سینما هر سال شاهد اکران فیلمهایی هستند که کارگردانان و نویسندگانشان از زاویه‌ی بسیار متفاوتی به انسان و مفاهیم روانشناختی و قوانین هستی نگاه می‌کننند. بدون شک یکی از ترس‌های انسان از دست دادن زمان مفید برای زندگی است. جوانی، نیرو، شوق و هیجان زندگی فاکتورهایی است که تاریخ مصرف دارند و ابدی نیستند. انسان برای  از دست ندادن زمان زیستش ممکن است دست به هر کاری بزند. از زمان تاریخ بشرخردمند، انسان برای بدست آوردن اکسیرجوانی و معجون جاودانگی تلاشهای زیادی کرده‌است تا پیری و زوال را از خود دور کند و همیشه در اوج بماند و این مضمون دست مایه‌ی بسیاری از کتابها و فیلم‌ها بوده، هست و خواهدبود.  

داستان اول فیلم در مورد یک ستاره‌ی پنجاه ساله‌ است که اکنون با گذشتن از سن طلایی، موقعیت خویش را از دست داده است. الیزابت اسپارکل با بازی دمی مور در یک موقعیت خاص، نظرات بسیار نا امیدکننده‌ای در مورد خود می‌شنود. او می‌فهمد قرار است آن اتفاقی که از آن بیزار است، بیفتد. اما الیزابت نمی‌خواهد چیزی را که هست بپذیرد. الیزابت می‌خواهد برای برگشتن به اوج به دنبال راه حل بگردد.  او می‌خواهد به هرطریقی که شده چیزی را که فکر می‌کند سزاوار داشتنش است به چنگ بیاورد. بنابراین به سراغ یک راه حل غیرمعمول می‌رود و انجامش می‌دهد غافل از این که این راه حل پیامدهای غیر قابل پیش بینی را  به دنبال دارد. زیرلایه‌ این فیلم پرداخت به بحران میانسالی زنان است. تمرکز روی جنسیتی است که با توجه به شرایط سنیش دیگر نمی‌تواند توقعاتی که دیگران از او دارند و خود از خود دارد را  برآورده کند و در نتیجه نمی‌تواند با مسئله‌ی به وجود آمده  کنار بیاید. در داستان اول الیزابیت تصمیم می‌گیرد  هویت جسمی خویش را برگرداند و تغییر بدهد. الیزابت نمی‌تواند به کم قانع باشد بنابراین همان تحسینها و محبوبیتی را  می‌خواهد که در اوج داشته است برای همین دست به کاری بسیار پر ریسک می‌زند. داستان دوم به سراغ سو می‌رود. در این قسمت تمرکز فیلم بر روی رسانه‌هایی است  که از محبوبیت و شهرت‌های پوشالی زنان سود برده و نگاه مصرفی به زنان و بدن‌هایشان را ترویج می‌دهند و سودهای کلانی می‌برند در عوض این سیستم و روال برای زنانی که در این دور باطل گرفتار شده‌اند نتیجه‌ای جز پوچی و انزوای ذهنی وجود ندارد.  بخش سوم فیلم تأثیرگذارترین بخش ان است. در  این بخش است  که کارگردان توانسته مفهوم آنچه برایش زمینه چینی کرده است را به مخاطبش نشان بدهد یک پایان سورئال یک پایان بندی مناسب و دیدنی که مخاطب را بی نسیب از لذت کشف و تفکر باز نمی‌دارد. 

• نقد انیمیشن ربات وحشی (The Wild Robot)

نقد فیلم ماده از منظر بازی و شخصیت‌پردازی

دمی مور بازی خوبی از خود ارائه داده است او توانسته با نقشش ارتباط بگیرد و مخاطب را نیز به خود نزدیک کند. دمی مور با بازی روانینش دغدغه‌ها و چالشهایش را به طور کامل به مخاطب منتقل می‌کند و  او را در حسی که دارد شریک می‌کند و مخاطب با او همسو می‌شود تا بتواند راه حلی برای او و خود پیدا کند به قولی بازیگر با بازی خوبش باعث می‌شود که مخاطب با شخصیت همذات پنداری و همدردی کند. اما نقدهایی به بازی  دنیس کواید وارد شده‌است که کاملاً بجا هستند.  از جمله این که او یک بازی دلقک وار از خود برای مخاطب به نمایش می‌گذارد. به گفته‌ی منتقدین بازی دنیس کواید یک بازی اغراق آمیز کارتونی و غیرملموس  است.

در فیلم«ماده» کورالی فارگیت به سراغ مفاهیمی انتزاعی رفته است که لباس واقعی بودن به آنها پوشانده است. هوشمندی این نویسنده و کارگردان خلاق باعث ساخت فیلمی پر جذیه تفکر برانگیز به نام « ماده» شده‌است. فارگیت تخیلات بسیار قوی دارد و توانسته با استفاده از عناصر فیلمسازی و زیبایی‌های سمعی و بصری آنچه را که با تخیلاتش می سازد را به مخاطب خود نیز نشان بدهد. فیلم «ماده» یک فیلم پست مدرن است که چالش ا یاسا را به تصور کشدیه است. او نویسنده و کارگردان جسوری است که دست به ساخت اینگونه فیلم‌ها میزند. فیلم‌هایی که به احتمال قوی مخاطب عام درکش نمی‌کند. و مخاطبان خاص و تعدادی از منتقدان سینما نیز نتوانند با آن ارتباط برقرار کنند، با تمام این احوال  فیل توانسته  جایگاه خود را به دست بیاورد.  محوریت فیلم « ماده» زن و بدن زن است بنابراین این فیلم هیچ محدودیتی برای نشان دادن آنچه می‌خواهد قائل نیست. فیلم « ماده» می‌خواهد در واقعی‌ترین حالت مضمون خود را به نمایش در آورد و مخاطب بتواند بفهمد او چه می‌گوید.

• نقد فیلم ترسناک و معمایی تله (trap)

نقد فیلم ماده از منظر درون مایه

گذشته از نقدی که به بازی چند تن از بازیگران وارد شده‌است. بیشترین نقدی که فیلم « ماده» دریافت کرده‌است در مورد مضمون آن و مفهومی است که می‌خواهد به مخاطب القاء کند. عده‌ای از منتقدین سینما  و نشریه‌های سینمایی  به این نتیجه رسیده‌اند که این فیلم  نمودی از زن ستیزی و بی ارزش نشان دادن هویت وجودی زن است.  فیلم «ماده» زنان را گرفتار در مخمصه‌ای نشان می‌دهد که تنها راه رهاییش انتخاب راه حلی است که مقصدش جز تباهی چیز دیگری نیست.  عدم آگاهی و درک زنان نسبت به هستی و تأثیر زمان در  روال زندگی مفهومی است که فیلم «ماده» مطرخح کرده و به آن می‌پردازد.  مفهومی که از این فیلم دریافت میشود بستگی به زاویه‌ مخاطب و یا منتقد سینما دارد. کوچک و پوشالی شمردن دغدغه‌های زنان و سطحی انگاری  احساسات و عواطفشان را می‌توان مفهوم خروجی این فیلم تصور کرد. فیلم« ماده» داستان زنانی که هویتشان  از بدن‌هایشان سرچشمه می‌گیرد و هنگامی که دیگر بدن‌هایشان نمی‌تواند جوابگوی آنها باشد، می‌خواهند با هر روشی که سراغ دارند موقعیتشان را به وضعیت قبل برگدانند حتی اگر عواقب بدی برایشان داشته باشد پس یعنی همه چیز در بدنشان خلاصه می‌شود و این نشان دهنده پوچ بودن اهداف و چالش‌های زنان است. از طرفی عده‌ای از منتقدان براین باور هستند که کورالی فارگیت در این فیلم بر بی‌ارزش بدن زن انگشت گذاشته است. بدنی که می‌شود دورش انداخت و یا جایگزینش کرد تا در خدمت اهداف وسواسگونه باشد.

اما از زاویه‌ای دیگر می‌توان نگاهی  به جامعه به خصوص جامعه‌ی مردان و تأثیرش بر ذهنیت زنان و شکل‌گیری رفتارشان در مقابل با خوشان در فیلم« ماده» پرداخت. جامعه  از  زنان می‌خواهند همیشه سرحال، پرهیجان و آماده به خدمت باشند واگ راینگونه نباشند حذف خواهند شد و این طرز تفکری است که به ذهن زنان تزریق شده‌است. زنان اگر می‌خواهند در صحنه باشند و دور انداخته نشوند باید توقعات جامعه را بر آورده کنند. حتی اگر این توقعات نابجا باشد و باعث ویرانی ذهنی و روح و روانی زن شود. در نتیجه این جامعه است که با استفاده ابزاری از زن او را تهی از معنا کرده است.  

اما با یک نگاه جامعتر می‌شود ترکیبی ا زدیدگاه‌ها یمختلف را در این فیلم یافت. جامعه مسئول گسترش و هدایت سلیقه و طرز فکر و فرهنگ زنان و مردان است. از طرفی بدون شک زنان به خاطر نوع خلقتشان و غریزه‌اشان خیلی بیشتر از مردان دغدغه‌ی جوان ماندن و مورد توجه قرار گرفتن را دارند و البته این نمی تواند به عنوان یک المان رفتاری منفی در نظر گرفته شود. اما می‌تواند هدایت شود و قدرتی که یم تواند این هدایت را بر عهده بگیرد جامعه است به گونه‌ای که هویت زنان وابسته  به هویت جسمی و جنسیشان  نباشد و چیزی فراتر از فاکتورهای  فیزیکی بتواند زنان را سرپا نگهدارد و ارزش واقعیشان را به آنها به عنوان یک انسان نشان بدهد. گذشته از زن بودن شخصیت‌های فیلم قصد بی ارزش نشان دادن بدن انسان را ندارد یا به قول بعضی از منتقدین  فیلم « ماده» قصد شیء انگاری بدن زن را ندارد بلکه نشان می‌دهد که بدن به عنوان هویت وجودی انسان عمل می‌کند. تغییر و زوال بدن، تغییر سبک و زوال زندگی را نشان  می‌دهد چیزی که انسان هنوز هم نتوانسته با آن کنار بیاید. انسان به دنبال جاودانگی است و هیچ گاه نخواهد توانست از این دغدغه‌ی شیرین دست بردارد. او تمام سعی خود را خواهد کرد تا با زوال و نیستی مبارزه کند و یا آن را به تعویق بیاندازد.

فیلم «ماده» ساخته‌ی کورالی فارگیت توانسته نظرات مثبت زیادی از تماشاگران عام و همچنین اهالی نقدهای سینمایی را کسب کند. این فیلم نه یک فیلم عامه پسند است بلکه فیلمی است که بجز سرگرمی به مفاهیم عمیق وبنیادی از زندگی و معنای هستی پرداخته ‌است.  این فیلم نگاهی بسیار متفاوت به هویت سنی انسانِ زن انداخته‌است. فیلم « ماده» ساخته‌ی کورالی فارگیت از مفاهیم پیچیده‌ی روانشناختی، چالش‌های انسان مدرن استفاده کرده تا مخاطبش را به فکر وا دارد. او از مضمونی در رابطه با  نقد جامعه‌ی امروزی سخن گفته است. فارگیت جامعهای را زیر سئوال برده است که انسان را وا می دارد تا برای بقاء دست به هرکاری بنزد. کورالی فارگیت توانسته فیلمی درخورد توجه بسازد. این فیلم مورد علاقه مخاطبانی است که هم سرگرمی و هم معنا برایشان مهم است و از دیدن اینگونه فیلم‌ها لذت خواهند برد.