دردناکترین فیلمهای جنگی که نمیتوانید بیش از یک بار تماشا کنید
ضدجنگ بهمعنای واقعی کلمه
فیلمهای جنگی بهطور کلی، نماد تناقض هستند. فرانسوا تروفو، فیلمساز مشهور فرانسوی، زمانی بیان کردهاست که: «چیزی به نام فیلم ضد جنگ وجود ندارد». دلیل این نوع استدلال ساده و درعینحال محکم است. درحقیقت هر فیلم ضدجنگ بهطور کلی جنگ را بهعنوان حماسهای باورنکردنی پیشبینی میکند. انفجارها، صحنههای مبارزه قهرمانانه و تیراندازی در این نوع فیلمها، به زیبایی به تصویر کشیده میشود. این صحنهها در فیلمهای جنگی خوب بسیار تاثیرگذار و درعینحال وحشتناک است. حتی بدترین جنایات جنگی هم بهطرز درخشانی روی صفحهنمایش ظاهر میشوند. اما برخی از فیلمها با استدلال تروفو مخالفت میکنند. آنها سرشار از پیامهای احساسی و اخلاقی هستند، که وحشت واقعی جنگ را آشکار میکنند و در عینحال سکانسهای عجیبوغریبی را به نمایش میگذارند، که باید جلوی هر کسی را که خواهان جنگ است، بگیرد.
هر یک از این فیلمها، سهم خود را در مخالفت با جنگ دارند و بهمعنای واقعی ضدجنگ هستند. ازطرفی وحشت و غم این آثار سینمایی به اندازهای زیاد است، که واقعا نمیتوان بیشتر از یکبار آن را تماشا کرد، بهخصوص کسانی که دارای شخصیتی حساس هستند. اما این 10 فیلم درعینحال آثار درخشان سینمای جنگ هستند، که نمیتوان به سادگی از خیر تماشایشان گذشت.
10. فهرست شیندلر (Schindler’s List)
- تاریخ انتشار: 30 نوامبر 1993
- کارگردان: استیون اسپیلبرگ
- نویسنده: استیون زایلیان بر پایه کشتی شیندلر اثر توماس کنیلی
- موسیقی: جان ویلیامز
- بازیگران: لیام نیسون، بن کینگزلی، ریف فاینز، کارولین گودال، جاناتان ساگال، امبت دیویتس، آگنیشکا کروکوونا، آگنیشکا واگنر، پیوتر پولک، دومینیکا بدنارچیک، گژگوش دامینتسکی، ادوارد لینده. لوباشنکو و سباستیان کنراد
فهرست شیندلر یک فیلم درخشان و بهشدت ضد جنگ است. اما این اثر چنان تاثیرگذار و غمگین است، که شخصیت اصلی فیلم یعنی شیندلر دیگر هرگز در هیچ اثری پرداخت نشدهاست. فهرست شیندلر به رهبری لیام نیسون، ساخته استیون اسپیلبرگ بزرگ است و بدون شک، یکی از بهترین فیلمهای جنگی قرن بیستم محسوب میشود. این فیلم داستان واقعی تلاش اسکار شیندلر را، برای نجات غیرنظامیان بیگناه یهودی، در طول هولوکاست نشان میدهد. شیندلر داستان خود را بهعنوان یک تاجر مغرور و حریص شروع میکند، اما بهسرعت ارزش واقعی زندگی انسان را تشخیص میدهد. این فیلم با آثار سینمایی جنگی سنتی فاصله زیادی دارد. با اینحال، فهرست شیندلر یک تصویر بسیار موثر بر روی صفحهنمایش یکی از بزرگترین تراژدیهای جنگجهانیدوم است. متاسفانه، موضوع دلخراش این فیلم آنقدر سنگین است، که سخت میتوان برای بار دوم هم به سراغ آن رفت؛ بهخصوص اینکه این فیلم، بدون بار کمدی و اکشن دیگر فیلمهای جنگی، مضامین موردنظر خود را به نمایش میگذارد. فهرست شیندلر در طول روایت خود، یک تراژدی دراماتیک است، که تماشای بیشاز یکبار آن برای بیشتر مخاطبان دشوار است. فیلم فهرست شیندلر نامزد دریافت دوازده جایزه اسکار بود و هفت جایزه از جمله بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه اقتباسی و بهترین موسیقی متن را برنده شد. همچنین هفت جایزه بفتا و سه جایزه گلدنگلوب و جایگاه هشتمین فیلم از صد فیلم امریکایی برتر انستیتوی فیلم آمریکا، به این فیلم تعلق گرفت.
9. نجات سرباز رایان (Saving Private Ryan)
- تاریخ انتشار: ۲۴ ژوییه ۱۹۹۸
- کارگردان: استیون اسپیلبرگ
- نویسنده: رابرت رودات
- موسیقی: جان ویلیامز
- بازیگران: تام هنکس، ادوارد برنز، مت دیمون و تام سایزمور
نجات سرباز رایان بهمعنای واقعی کلمه یک فیلم ضدجنگ است، که هرگز از ذهن شما خارج نمیشود. این اثر بهطرز دردناکی واقعبینانه است و تاثیری غیرقابلانکار دارد. نجات سرباز رایان یک فیلم درباره جنگجهانیدوم و گروهی از سربازان است، که باید سرباز دیگری را پیدا کرده و او را به خانه بفرستند. درحقیقت پس از مرگ همه برادران سرباز رایان، فرماندهها از سیاست ارتش پیروی کرده تا او را نزد مادرش برگردانند. حالا باید گروه سربازان تمام تلاش خود را کرده که قبل از کشته شدن سرباز رایان، او را پیدا کرده و به نزد مادرش بفرستند. این فیلم با پرسشهایی درباره ارزش سرباز رایان دستوپنجه نرم میکند، زیرا مردان زیادی میمیرند تا او را به خانه برسانند. با اینحال، با همه این اتفاقات، فیلم نجات سرباز رایان بیشتر بهلطف صحنه آغازین آن در یادها میماند. در این صحنه آغازین، کاپیتان میلر با بازی تام هنکس، در حالیکه ناامیدانه تلاش میکند تا از جبهه نرماندی جان سالم بهدر ببرد، سکانسی گیرا خلق میکند. این صحنه بسیار تلخ و ابزورد است، زیرا مردان بسیاری را بدون دست و پا و در حال پرسه زدن در ساحل نرماندی نشان میدهد، در همین حال، قایقهایی پر از مردان جنگی، در عرض چند ثانیه نابود میشوند. این صحنه یک تصویر هولناک است و آنقدر واقعی است، که تماشای مجدد آن دردناک است. این صحنه آغازین نشان میدهد که جنگ میتواند تا چه اندازه ویرانگر باشد، زیرا زندگیهای بسیاری در چند ثانیه از هم میپاشند. پس از سقوط نرماندی، گروهی از سربازان آمریکایی به پشت خطوط دشمن میروند، تا به مبارزه و بقا ادامه دهند. فیلم نجات سرباز رایان در سال اکران خود ۴۸۱٫۸ میلیون دلار در گیشه فروش داشت و دومین فیلم پرفروش سال ۱۹۹۸ شد. این فیلم جوایز بسیاری از جمله گلدنگلوب، اسکار و بفتا را به خانه برد.
8. متولد چهارم جولای (Born on the Fourth of July)
- تاریخ انتشار: ۱۹۸۹
- کارگردان: الیور استون
- نویسنده: الیور استون و ران کوویچ بر اساس کتاب زندگینامه ران کوویچ
- موسیقی: جان ویلیامز
- بازیگران: تام کروز، کیرا سجویک، ریموند بری، جری لوین، فرانک ویلی، ویلم دفو و برایان تارانتینا
متولد چهارم جولای یک فیلم ضدجنگ و واقعگرایانه است، که بیشتر بر عواقب پس از جنگ تمرکز میکند. این فیلم زندگینامهای که براساس کتاب زندگینامه ران کوویچ ساخته شدهاست، برای صلح میجنگد. با وجود عنوانی مانند متولد چهارم جولای، تصور فیلمی که نمیتوان بیشتر از یکبار آن را تماشا کرد، دشوار است. این فیلم زندگی پس از جنگ ران کوویچ را با بازی تام کروز و در بحبوحه جنگ ویتنام، دنبال میکند. متولد چهارم جولای بهجای اینکه جنگ را بهعنوان یک ماجراجویی هیجانانگیز بهتصویر بکشد، در عوض بر تاثیراتی که جنگ بر زندگی کوویچ داشتهاست، تمرکز میکند. پس از اینکه کوویچ وارد نبرد میشود، دچار قطعنخاع شده و میدان نبرد را ترک میکند. بیشتر فیلم بر عواقب پس از دوران جنگ تمرکز دارد، و اینکه کوویچ تلاش میکند تا با اختلال استرس پس از سانحه کنار بیاید. اگرچه این فیلم بسیار عمیق و معنادار است، اما تماشای دوباره آن دشوار است. فیلم متولد چهارم جولای تا حد زیادی یک درام روانشناختی است، که برای تماشای بیشتر از یک بار مناسب نیست، چون مخاطب را بهشدت غمگین میکند. این اثر زیبا بسیار موثر است، اما لازم نیست بیش از یک بار آن را ببینید.
7. مدفن کرمهای شبتاب (Grave of the Fireflies)
- تاریخ انتشار: ۱۶ آوریل ۱۹۸۸
- کارگردان: ایسایو تاکاهاتا
- نویسنده: ایسایو تاکاهاتا بر اساس داستان مدفن کرمهای شبتاب اثر آکیوکی نوساکا
- موسیقی: میچیو مامیا
- بازیگران: تسوتومو تاتسومی، آیانو شیراییشی، یوشیکو شینوهارا و آکمی یاماگوچی
انیمهها گاهیاوقات، بسیار تاثیرگذارتر از فیلمهای لایواکشن عمل میکنند. مدفن کرمهای شبتاب یکی از این نمونهها است. این فیلم انیمه بسیار درخشان، در تمام دنیا شناختهشده است. مدفن کرمهای شبتاب وحشت جنگ را به غمانگیزترین شکل ممکن نشان میدهد. این فیلم دیدگاه ژاپنیها را درباره پیامدهای جنگ ارایه میکند. در داستان این انیمه زیبا جنگ یکی از ترسناکترین چشماندازهای تاریخ بشر است و امپراتوری ژاپن با جدیت از آن استقبال میکند. با اینحال، پس از جنگ، بسیاری از غیرنظامیان در تلاش ناامیدانه برای زنده ماندن حتی پس از پایان جنگ، دستوپا میزنند. مدفن کرمهای شبتاب محصول استودیو جیبلی، این واقعیت را با صداقت و واقعگرایی تمام آشکار میکند. فیلم هرگز به خود زحمت نمیدهد تا بعد حماسی جنگ را به نمایش بگذارد. در عوض، روی دو کودک یتیم تمرکز میکند، که از گرسنگی رنج میبرند و میمیرند. این دو یتیم یک پسر جوان و خواهر کوچکش هستند، که در جنگ جهانی دوم در ژاپن برای زنده ماندن تلاش میکنند. هیچ دلیلی برای تماشای مدفن کرمهای شبتاب برای بار دوم وجود ندارد، مگر اینکه بیننده به دنبال گریه کردن و غمگین شدن باشد. اولین بار تماشای این فیلم کافی است، تا تاثیر موردنظر را بهجا بگذارد.
6. پیانیست (The Pianist)
- تاریخ انتشار: ۴ دسامبر ۲۰۰۲
- کارگردان: رومن پولانسکی
- نویسنده: رونالد هاروود بر اساس کتاب پیانیست اثر ووادیسواف اشپیلمان
- موسیقی: وویچیخ کیلار
- بازیگران: آدرین برودی، توماس کرچمان، فرنک فینالی، مورین لیپمن، امیلیا فاکس، زبیگنیف زاماخوفسکی، میخاو ژبروفسکی، آندژی بلومنفلد، یانوش اولینیچاک، پاویو ماواشینسکی و بوریس شیتس
پیانیست تلفات غیرنظامی جنگ را آشکار میکند. داستان فیلم در زمان هولوکاست میگذرد. مانند فهرست شیندلر، پیانیست داستان قربانیان هولوکاست را دنبال میکند، که در طول جنگجهانیدوم تلاش میکنند، تا زنده بمانند. برخلاف فهرست شیندلر، فیلم پیانیست روی یکی از اعضای حزب نازی تمرکز نمیکند. در عوض، پیانیست یهودی ووادیسواف اشپیلمان را بهتصویر میکشد، که در ادامه اشغال لهستان موفق میشود، از دست نیروهای آلمانی جان سالم به در ببرد. این فیلم تصویری استادانه از تراژدی هولوکاست است و تمرکز آن بر یک پژوهش شخصی، وقایع را بیشازپیش ملموس میکند. پیانیست جنگ را از دریچه شغل و هنر اشپیلمان نگاه کرده و بار تراژدی را از طریق این مرد بهاشتراک میگذارد. با اینحال، تمرکز فیلم بر سختیهای زندگی اشپیلمان در طول جنگ، بیشاز هر چیز دیگری باعث میشود، این فیلم دلخراش را نتوان دوبار تماشا کرد. در طول جنگجهانیدوم، ووادیسواف اشپیلمان، نوازنده تحسینشده پیانوی اهل لهستان، بهدلیل گم کردن خانوادهاش، با چالشهای مختلفی روبرو میشود. با بدتر شدن اوضاع، او برای زنده ماندن در خرابههای ورشو پنهان میشود. آدرین برودی در نقش اشپیلمان، با دریافت جایزه اسکار در سن ۲۹ سالگی، رکورد جوانترین بازیگری که جایزه نقش اول مرد را گرفتهاست، درخشید. او جایزه اسکار خود را به ووادیسواف اشپیلمان تقدیم کرد.
5. دانکرک (Dunkirk)
- تاریخ انتشار: ۱۳ ژوییه ۲۰۱۷
- کارگردان: کریستوفر نولان
- نویسنده: کریستوفر نولان
- موسیقی: هانس زیمر
- بازیگران: فیون وایتهد، تام گلین. کارنی، جک لودن، هری استایلز، آنورین برنارد، جیمز دارسی، بری کیوگن، کنت برانا، کیلین مورفی، مارک رایلنس و تام هاردی
دانکرک کند اما ویرانگر است. این فیلم بزرگترین کار کریستوفر نولان، تا کنون محسوب میشود. در میان تمام فیلمهای کریستوفر نولان، دانکرک موثرترین آنها هم است. این اثر سینمایی بدون تکیه بر دیالوگ یا شخصیتپردازی وسواسی، موفق میشود تخلیه دانکرک را با بیانی موثر منتقل کند. ریسکها در این فیلم هیجانانگیز هستند و فیلمبرداری آن بدون ایراد است. متاسفانه بزرگی و تاثیرگذاری دانکرک، تماشای مجدد را هم دشوار میکند. فیلم سرعت بسیار آهستهای دارد و شخصیتهای کمی در آن وجود دارد، که بتوان شخصا با آن ارتباط برقرار کرد. دانکرک یک فیلم درخشان برای یک بار تماشا است، اما بهسادگی قابلیت تماشای دیگر فیلمهای نولان مانند میانستارهای را ندارد. در داستان فیلم، سربازان متفقین از بلژیک، کشورهای مشترکالمنافع و امپراتوری بریتانیا و فرانسه توسط ارتش آلمان محاصره شده و طی یک نبرد شدید در جنگجهانیدوم تخلیه میشوند. دانکرک یکی دیگر از فیلمهای جنگی درخشان است، که با واقعگرایی بیشاز حد، مخاطب را درگیر میکند.
4. پسری در پیژامه راه راه (The Boy In The Striped Pajamas)
- تاریخ انتشار: ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۸
- کارگردان: مارک هرمن
- نویسنده: مارک هرمن بر پایه رمانی با همین نام از جان بوین
- موسیقی: جیمز هورنر
- بازیگران: ایسا باترفیلد و جک اسکنلن
این اثر یک فیلم بحثبرانگیز است، که دو پسر را در اسارت نشان میدهد. پسری با پیژامه راهراه که در سال 2008 منتشر شد، بر وحشت موجود در یک اردوگاه کار اجباری نازیها تمرکز دارد. در این فیلم برونو با پسر جوانی در اردوگاه به نام شمویل جک اسکنلون روبرو میشود. علیرغم پیشینه نازی برونو و وضعیت اشمویل به عنوان یک زندانی، این دو به دوستانی نزدیک تبدیل میشوند. در نهایت این موقعیت به یک تراژدی ویرانگر منجر میشود. پسری با پیژامه راهراه فیلمی بسیار دردناک است، زیرا تراژدی پایانی آن، فراموشنشدنی است. البته این موضوع درباره فیلم بحثبرانگیز شدهاست، که منتقدان استدلال میکنند که پسری با پیژامه راهراه از طریق رنج یک نازی، به جای زندانیان قربانی، همدلی را برمیانگیزد. با اینحال، فیلم نگاهی گیرا به وحشت جنگجهانیدوم است. در عین اینکه فیلم موثر است، زمانیکه مخاطب از شوک نهایی مطلع شود، تراژدی واقعی شکل میگیرد. بنابراین دو بار تماشای این اثر سینمایی جنگ بسیار غمانگیز است، به خصوص وقتی انتقادات پیرامون آن را در نظر میگیریم.
3. در جبهه غرب خبری نیست (All Quiet on the Western Front)
- تاریخ انتشار: ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۲
- کارگردان: ادوارد برگر
- نویسنده: ایان استوکل، لسلی پترسون و ادوارد برگر بر پایه در جبهه غرب خبری نیست، اثر اریش ماریا رمارک
- موسیقی: هایوشکا
- بازیگران: دانیل برول، آلبرشت شوخ، سباستین هولک، فلیکس کامرر، آرون هیلمر، ادین حسنوویچ و دیوید اشتریسو
در جبهه غرب خبری نیست، بر روی سربازان تنها تمرکز میکند. این فیلم محصول 2022 که یک نمونه قدیمی هم دارد، یکی از بهترین فیلمهای جنگی تاریخ سینما است. اما متاسفانه دو بار تماشا کردن در جبهه غرب خبری نیست، بسیار دشوار است. کل داستان فیلم روی گروهی از پسران آلمانی متمرکز است، که در جنگجهانیاول سرباز هستند. آنها پس از اتفاقات زیادی که شاهد بودهاند، میمیرند و گروهشان بهسرعت نابود میشود. کاپیتان میلر و گروهش در خیابان بمبارانشده یک شهر آلمان ایستادهاند و منتظر ورود نیروهای نازی هستند. این فیلم برنده چهار جایزه اسکار شد و تحسین منتقدان و تماشاگران را برانگیخت. با اینحال، با توجه به اینکه در جبهه غرب خبری نیست چقدر میتواند ویرانگر باشد، هیچ دلیلی برای دو بار تماشای آن وجود ندارد. هنگامیکه پیام فیلم درباره بیرحمی جنگ ارایه میشود، تماشای دوباره آن خستهکننده است. همانطور که فیلم بر از دست دادن انسانیت برای هر یک از سربازان تاکید میکند، نگاهی طاقتفرسا به جنگ دارد. بهویژه با وجود مدت زمان بیش از 2 ساعت فیلم، بیشتر از یکبار تماشای آن، به تحمل زیاد یا طرز فکر خاصی نیاز دارد و تکرار آن دشوار است.
2. غلاف تمام فلزی (Full Metal Jacket)
- تاریخ انتشار: ۲۶ ژوین ۱۹۸۷
- کارگردان: استنلی کوبریک
- نویسنده: استنلی کوبریک و مایکل هر بر اساس داستانی از گوستاو هزفورد
- موسیقی: ویویان کوبریک
- بازیگران: متیو موداین، آدام بالدوین، وینسنت دن آفریو، آر. لی ارمی، دوریان هاروود، آرلیس هاوارد، کوین ماجور هاوارد و اد اوراس
فیلم معروف غلاف تمام فلزی، بهمعنای واقعی ویرانگر است. نیمه اول این اثر هیجانانگیز است، اما نسخه وحشتناک ویتنام را نشان میدهد. فیلم بهدلیل به تصویر کشیدن جنگ ویتنام، شهرت پیدا کردهاست. این اثر جنگی استنلی کوبریک که به دو قسمت تقسیم میشود، شبیه دو فیلم مجزا است. نیمه اول فیلم به بررسی بوت کمپ میپردازد، در حالیکه نیمه دوم واقعیت خود جنگ را نشان میدهد. با وجود تراژدی سنگین و لحظات بیرحمانه، نیمه اول پر از طنز است، زیرا مربی تمرین با بازی آر لی. ارمی، شخصیت جالب و تعاملات خندهداری با افراد دارد. اما بهسختی میتوان در نیمه دوم فیلم، طنزی پیدا کرد. البته در نیمه اول فیلم هم لحظات سیاهی وجود دارد، اما هیچیک از آنها حتی به گرد پای سیاهیهای قسمت دوم نمیرسد. این فیلم به همان اندازه که بهیاد ماندنی است، دردناک هم است. با اینکه بخش اکشن این اثر جنگی هیجانانگیز است، اما فقط یک بار باید آن را دید. این فیلم نامزد یک جایزه اسکار برای بهترین فیلمنامه اقتباسی شد. همچنین در سال ۲۰۰۱ بنیاد فیلم آمریکا در فهرست ۱۰۰ سال ۱۰۰ هیجان، غلاف تمام فلزی را در رتبه 95 قرار داد.
1. بیا و بنگر (Come and See)
- تاریخ انتشار: جولای ۱۹۸۵
- کارگردان: الم کلیموف
- نویسنده: الم کلیموف و الس آداموویچ
- موسیقی: الگ یانچنکو
- بازیگران: الکسی کراوچنکو و لیوبومیراس لوکویکیوس
بیا و بنگر درام بسیار تلخی است، که هر کسی نمیتواند دیدن آن را تحمل کند. در این فیلم، یک پسر جوان با نازیها میجنگد. این فیلم محصول اتحاد جماهیر شوروی است و در طول جنگجهانیدوم و به دنبال مبارزات پارتیزانی علیه نیروهای اشغالگر نازی در بلاروس است. هنگامیکه یک پسر کوچک تلاش میکند خود را بهعنوان یک سرباز ثابت کند، شاهد تخریب روستای خود است و یتیمی تنها میشود. فیلم دردناک بیا و بنگر بهجای اینکه نبردها را بهعنوان ماجراجوییهای حماسی بهتصویر بکشند، در عوض روی اتفاقات دردناکی که برای یک کودک میافتد، تمرکز دارد. فیلم هرگز از کشتار وحشتناک، تراژدیها و انحطاط اخلاقی جاری در جنگ، گذر نمیکند. یک بار تماشا کردن این فیلم، بهاندازه کافی سخت است. تماشای بیا و ببین برای بار دوم تمرینی برای عذاب دادن خود است و کافی است برای اینکه بیننده ایمانش را به انسانیت از دست بدهد. بیا و بنگر یک فیلم واقعی ضدجنگ است، بههمین دلیل است که هرگز نباید آن را دو بار تماشا کرد. این فیلم در چهاردهمین جشنواره بینالمللی فیلم مسکو توانست جایزه ویژه هییت داوران و جایزه فیپرشی را از آن الم کلیموف کند.
منبع: cbr