بیش از یک هفته مانده به انتشار عمومی جدیدترین فیلم کارگردان لهستانی، فیلمی به نام کاخ (The Palace) که قرار است در تاریخ بیست و هشتم ماه سپتامبر سال ۲۰۲۳ در ایتالیا به اکران عمومی گذاشته شود. رومن پولانسکی فیلمساز نود ساله لهستانی فرانسوی تبار، برنده یک جایزه اسکار و دو جایزه از آکادمی فیلم‌های بریتانیایی و ده جایزه سزار و دو جایزه گلدن گلوب و یک جایزه خرس طلایی جشنواره برلین و یک جایزه نخل طلا کن می‌باشد . در پی بررسی شاخصه‌های فمنیسم در آثار گذشته و موفق‌ترین اثر وی در حیطه مباحث فمنیسم ومی‌توان به فیلم «بچه رزماری» اشاره کرد که در مقالات متعددی از جمله وب‌سایت های مجلات مطرحی مثل ونیتی‌فر به آنها اشاره شده است. در این مقاله قرار است به بررسی ترسیم نقش زن در آثار پولانسکی بپردازیم پس همراه ما باشید.
- فیلم کاخ از رومن پولانسکی امتیاز صفر درصد را در راتن تومتوز به خود اختصاص داد
- 20 فیلم سینمایی مهم که باید برای کنکور عملی سینما تماشا کنید
فمینیسم و پولانسکی
فمینیسم در تئوری فیلم و سینما، در پی متاثر شدن از سیاست و قرادادهای تشکیل یافته از موج دوم فمینیسم که در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ حادث شد، به بررسی عمیق و جزئی کارکرد و جایگاه شخصیت‌های زنان و روایت آنها در بستر فیلم می‌پردازد. برخلاف تمامی جنبش‌های آکادمیک تئوری فیلم و سینما؛ تئوری فمنیسم در سینما به نحوه‌ی به نمایش گذاشته شدن زن و از ابتدا تا پایان روایات آنان را در بستر سینما عرضه می‌کند. عناصر اصلی بررسی فمینیسم در ابعاد و نظریه‌های متفاوت تعداد و اشکال مختلفی دارند که براساس کتب و مقالات و تحقیقات دانشگاهی این مباحث بررسی و نقد فیلم‌ها، طبق چهار عنصر دسته‌بندی می‌شوند؛ ۱- تماشاچیان مؤنث، ۲- دیدگاه مردانه، ۳- معرفی زنان در فیلم، ۴- ایدولوژی‌های جنسیتی. در این گفتار قرار است به سراغ بررسی نقش زن در آثار پولانسکی برویم، پس با ما همراه باشید.
پولانسکی و مولفه‌های فمینیستی
پولانسکی همواره چهره‌ای متفاوت از زنان را در آثار خود ترسیم کرده است. به نوعی زنان در فیلم‌های او همواره حضوری موثر و دقیق داشته‌اند. جغرافیای فیلم‌های او اغلب مملو از شخصیت‌های مونثی است که در پیکار با محیط خویش در نبرد و مبارزه هستند. در ادامه به سراغ فیلم‌های کوتاه این کارگردان سینما می‌رویم و در آخر به یکی از شاخص‌ترین فیلم‌های رومن پولانسکی یعنی بچه رزماری خواهیم پرداخت.
رومن پولانسکی، کارگردان معروف سینما، در آثار خود به موضوعات فمینیستی نیز پرداخته است. در زیر، تعدادی از شاخصه‌های فمینیستی در آثار او ذکر شده است:
- تمرکز بر تجربیات زنان: پولانسکی در آثارش به تجربیات و داستان‌های زنان به عنوان شخصیت‌های اصلی توجه داشته و اغلب داستان‌هایی را با نگاهی به زندگی و مشکلات زنان تعریف کرده است.
- تجسم نقدهای اجتماعی: او اغلب نقدهای اجتماعی را از طریق داستان‌هایش مطرح می‌کند، به ویژه در خصوص نابرابری جنسیتی و تبعات آن برای زنان.
- تمرکز بر روی اراده و قدرت زنان: پولانسکی اغلب شخصیت‌های قدرتمند و ارادی زنان را به تصویر می‌کشد که تلاش می‌کنند بر موانع جنسیتی و اجتماعی غلبه کنند.
- تمثیل‌ها و نمادها: او از تمثیل‌ها و نمادهایی استفاده می‌کند تا پیام‌های فمنیستی خود را در آثارش بیان کند و اغلب از تصاویر قوی و نمادهای قوی استفاده می‌کند.
- برخورده با مسائل جنسیتی: آثار پولانسکی به موضوعاتی همچون خشونت علیه زنان، اعتقادات جنسی، تبعیض جنسیتی و قوانین مرتبط با آنها می‌پردازند.
در هر آثار خاص پولانسکی، این شاخصه‌ها ممکن است به شکل‌های مختلفی ظاهر شوند، اما او به عنوان یک کارگردان با توجه به مسائل فمنیستی در سینما شناخته می‌شود و آثارش تأثیرگذار در این زمینه بوده‌اند.
بچه رزماری مهم‌ترین اثر زنانه رومن پولانسکی
رومن پولانسکی در طول مسیر حرفه‌ای خود چندین فیلم ساخته که نقش زنان در آنها بسیار مهم و برجسته است و می‌توان با نظریه‌های فمنیستی آنها را تفسیر کرد. داستان بچه رزماری در مورد یک زن باردار است که با تبعیض و تسلط اطرافیانش مواجه می‌شود. این فیلم می‌تواند به عنوان مثالی از تجسم نقدهای فمینیستی در ارتباط با نابرابری جنسیتی باشد.
فیلم (Rosemary’s Baby) که در سال 1968 توسط کارگردان Roman Polanski ساخته شد، یک فیلم ترسناک و درام است که می‌تواند از منظر نظریه فمنیستی تجزیه و تحلیل شود. این فیلم داستان یک زن به نام رزماری را روایت می‌کند که با مشکلات و ترس‌هایی در مراحل بارداری خود روبرو می‌شود. در زیر، برخی نکات کلیدی از منظر نظریه فمنیستی در این فیلم مورد بررسی قرار می‌گیرند:
- تجسم مادری: فیلم به تجسم مادری و تجربه بارداری از دیدگاه یک زن می‌پردازد. Rosemary در طول فیلم به مشکلاتی مانند تنهایی، نادیده گرفته شدن، و ترس از خطرات جنین خود می‌پردازد. این می‌تواند به عنوان نمایشی از تجربه‌های زنان در دوران بارداری و مادری در نظریه فمنیستی بررسی شود.
- تبعیض و کنترل: داستان فیلم به تدریج نشان می‌دهد که Rosemary به وسیله افراد اطرافش کنترل می‌شود و تصمیم‌گیری‌های او در مورد بارداری و جنینش نادیده گرفته می‌شود. این تم می‌تواند به عنوان یک نمونه از تبعیض و قدرت نابرابر در مواجهه با زنان در نظریه فمنیستی مورد بررسی قرار گیرد.
- مسائل جنسیتی: در طول فیلم، نقش مردان در تصمیم‌گیری و کنترل بارداری Rosemary برجسته می‌شود. این موضوع می‌تواند به عنوان مثالی از تفاوت‌های جنسیتی و قدرت نابرابر میان مردان و زنان در این فیلم تفسیر شود.
«بچه رزماری» (Rosemary’s Baby) یک فیلم کلاسیک در زمینه سینمای ترسناک است که در عین حال به مسائل فمنیستی نیز می‌پردازد. تجزیه و تحلیل آن از منظر نظریه فمینیستی می‌تواند به درک عمیق‌تری از مسائل مربوط به جنسیت و قدرت در داستان کمک کند.
زنان متفاوت، پولانسکی متفاوت
همه می‌دانیم که پولانسکی به خاطر برخی از معضلات اخلاقی و جنسی که در هاله‌ای از ابهام قرار دارند مورد حواشی و قضاوت قرار گرفته است. اما به هر حال او کسی است که در آثارش زن به عنوان یک چهره معصوم و مورد تعدی قرار گرفته، ترسیم می‌شود.
در «بر اساس یک داستان واقعی» همسر پولانسکی، امانوئل سیگنر در نقش دلفین، نویسنده موفقی است که با یکی از طرفداران بسیار مشتاقش با بازی ایوا گرین، دوست می شود و به سرعت چهره «زن معصوم به سبک پولانسکی» را به خود می گیرد.
پولانسکی فرانسوی-لهستانی از زمان خروج از کشور در سال 1978 هنوز قادر به ساختن فیلم در ایالات متحده نیست، زیرا ترس او در مورد تعرضش به یک دختر 13 ساله همیشه همراه او است. اما او همچنان به حرفه موفق خویش ادامه داده است و در ۸۳ سالگی همچنان فعال است.
پولانسکی در یک کنفرانس خبری درباره فیلم فرانسوی زبان خود گفت: “من هرگز فیلمی نساخته ام که در آن دو شخصیت اصلی زن وجود داشته باشد، همیشه یک مرد و یک زن یا دو مرد وجود دارند و شخصیت زن من همواره در مرکز توجه است.” از این رو می‌توان نتیجه گرفت که پولانسکی نیز به این موضوع اذعان دارد که زن در فیلم‌های او همواره در مرکز توجه است و داستان فیلم همواره روی ویژگی‌های زنانه می‌چرخد.
