10 مفهوم جالب تل ماسه (Dune) که باعث تغییر ژانر علمی تخیلی شد

تل ماسه (Dune) یکی از مهم‌ترین رمان‌های علمی تخیلی است که تاکنون نوشته شده است. تل ماسه آنقدر تأثیرگذار بود که نه تنها اقتباس‌های سینمایی جالبی از آن ساخته شده بلکه برخی از بااستعدادترین فیلمسازان تاریخ را هم به خود جذب کرده و ژانر علمی تخیلی را برای همیشه تغییر داده است. به جرات می‌توان گفت که تل ماسه منجر به خلق برخی از شناخته‌شده‌ترین فیلم‌های علمی تخیلی در تاریخ سینمای جهان شده است. بدون تل ماسه، فیلم‌های علمی تخیلی به اندازه امروز جذاب و هیجان‌انگیز نبود. 

مروری بر داستان تل ماسه Dune

با بازسازی دو قسمتی تل ماسه اثر دنیس ویلنوو، کتاب 1965 فرانک هربرت به تازگی منتشر شده است. این داستان علمی تخیلی به قدری غنی است که بسیاری از شخصیت‌ها، ویژگی‌ها و مضامین آن نیاز به توضیح بیشتری دارند. این رمان به طور گسترده‌ای به عنوان یک کلاسیک علمی تخیلی در نظر گرفته می‌شود که این ژانر را به کلی تغییر داده است. تیموتی شالامی در نقش پل آتریدس، وارث خانه‌های آتریدیس را بازی می‌کند. خانه آتریدها پایگاهی را در سیاره خشک آراکیس ایجاد می‌کند و تلاش می‌کند تا حکومتی مرفه‌تر از پیشینیان خود، هارکونن، تشکیل دهد. تل ماسه Dune یک داستان تاثیرگذار را توضیح می‌دهد و بسیاری از عناصر کلیدی رمان را بررسی می‌کند. در ادامه مقاله همراه ما باشید تا ۱۰ مفهوم این فیلم که ژانر علمی تخیلی را دگرگون کردند را را بررسی کنیم.

• 10 فیلم فضایی برتر تاریخ سینما
• چرا می‌توان بدون تماشای نسخه اول به سراغ فیلم «تلماسه 2» رفت؟ دنی ویلنوو پاسخ می‌دهد
• 10 نظریه‌ای که سرنوشت فیلم‌های علمی تخیلی را کاملاً تغییر می‌دهند

10. کرم‌های شنی وجود خود را مدیون شای هولود هستند

امروزه کرم شنی یکی از محبوب‌ترین موجودات در تمام فرهنگ پاپ است. کرم‌های غول‌پیکر ماقبل تاریخ که بر صحرا حکومت می‌کردند و در همه چیز از اپراهای فضایی مانند «جنگ ستارگان» (Star Wars) گرفته تا فیلم‌های هیولایی قدیمی مانند «لرزه‌ها» (Tremors)، دیده می‌شدند. کرم‌های شنی آراکیس به‌قدری با تل ماسه همزاد بودند که تبدیل به طلسم فرنچایز شدند. تنها چیزی که بسیاری از مقلدان کرم‌های شنی اغلب از آن غافل بودند، احترام بسیار زیاد آنها در آراکیس بود. کرم‌های شنی تل ماسه Dune فقط حیوانات وحشی غول پیکر نبودند، بلکه فریمن‌ها آنها را به عنوان خدایان زنده باستانی هم می‌دیدند و آنها را “شای هولود” می‌نامیدند.

فیلم

تل ماسه

Dune

تماشای فیلم تل ماسه (1984)

9. سیارات تل ماسه به همگن شدن متمایل هستند

یکی از ماندگارترین موضوعات علمی تخیلی این بود که سیارات منظومه‌های وسیع تمایل به همگن بودن دارند. به عنوان مثال، کلنداتو از «جنگاوران اخترناو» (Starship Troopers) فقط یک سیاره بزرگ است که به طور کامل توسط بیابان‌ها پوشیده شده است. “تلماسه یا Dune” نام مستعار آراکیس، سیاره بیابانی است که منبع همه موجودات در کهکشان بود. سیارات دیگر نیز به طور منحصر به فردی با ویژگی منبع اصلی خود تعریف می‌شدند.

8. صحرای وستلند به یک محیط علمی تخیلی محبوب تبدیل شد

در فیلم‌های کلاسیک علمی تخیلی، دنیاها و سیارات بیگانه به عنوان سرزمین‌های خارق‌العاده به تصویر کشیده می‌شدند و پادشاهی‌های الهام‌بخش یا مناظر جهنمی کابوس‌واری بودند که فقط افراد شرور در آن‌ها زندگی می‌کردند. تل ماسه Dune با قرار گرفتن در بیابان‌های آراکیس، این موضوع را زیر و رو کرد. به غیر از برخی زیرساخت‌ها و سکونتگاه‌ها، تقریباً هیچ‌ چیزی در آراکیس وجود نداشت. تل ماسه دنیای بیابانی را ایجاد کرد که ساکنان آن زندگی سختی داشتند و در عین حال برای بقا تلاش می‌کردند. تل ماسه Dune ممکن است اولین اثر علمی تخیلی نباشد که در یک بیابان اتفاق می‌افتد، اما معروف‌ترین اثری بود که بر کل ژانر پسا آپوکالیپتیک که توسط مد مکس به نمایش داده می‌شود، تأثیر گذاشت.

7. دین و عرفان برای سود سیاسی و فتح کهکشانی مورد استفاده قرار گرفت

دین و معنویت بخش‌های اصلی داستان‌های علمی تخیلی عصر طلایی (داستان‌های علمی تخیلی که قبل از دهه 60 نوشته شده‌اند) بودند. این مفاهیم معمولاً برای نمایشنامه‌ها استفاده می‌شد. تل ماسه علاقه عمومی به ایمان را دنبال می‌کرد، اما معنویت را به عنوان ابزاری نشان می‌داد که توسط صاحبان قدرت مورد سوء استفاده قرار می‌گرفت. امپراتوری کورینو از ادیان، دستورات و آیین‌ها استفاده کرد تا سیارات را تحت سلطه خود درآورد و تسخیر کیهان توسط بشریت را گسترش دهد. تل ماسه Dune استفاده از نفوذ و قدرت مذهبی را برای فتح در فیلم‌‌های علمی تخیلی رایج کرد.

6. واقعیت بی‌رحمِ آراکیس، محموله پرستی را ایجاد کرد

فرقه‌های باری یا محموله پرستی (یک مذهب که چیزی پیش پا افتاده را به عنوان خدا در نظر می‌گیرند) حتی قبل از انتشار تل ماسه در داستان‌های علمی تخیلی وجود داشتند. فرقه‌های باری تل ماسه به‌جای اینکه نشان‌دهنده بیگانه بودن یک جهان یا آینده باشند، نتیجه کمبود آراکیس بودند. فریمن‌ها کرم‌های شنی آراکیس را به عنوان خدایان ستایش می‌کردند، زیرا زباله‌های طبیعی آنها، Spice، راهی به سوی سطح دیگری از هستی بود، و این چیزی است که همه بر سر آن می‌جنگیدند. فرقه باری فریمن توسط Bene Gesserit دستکاری شد و آثار علمی تخیلی بعدی، مانند «پیشتازان فضا» (Cargo cults)، آیین‌های متفکرانه تل ماسه Dune را منعکس کردند.

5. سیستم‌های دولتی و سیاست‌های اقتصادی جهان قدیم بر کهکشان تسلط داشتند

به طور کلی، دولت‌های علمی تخیلی که قبل از تل ماسه Dune ساخته شده‌اند، پیشرفته‌تر، دموکراتیک‌تر و روشن‌تر از همتایان معاصر خود به تصویر کشیده شده‌اند. حکومت‌های امروزی نشان‌ دهنده نظم‌های بدوی هستند که باید از بین بروند. تل ماسه با واداشتن بشریت به فئودالیسم با این پیشرفت مقابله کرد. کهکشان عملاً متعلق به خانواده‌های نخبه و مذهبی بود که به امپراتوری خداگونه اعتقاد داشتند. در این دوره، استعمار و مرکانتیلیسم با قدرت کامل بازگشتند. تل ماسه بشریت را به سال‌ها قبل برگرداند تا نشان دهد که چقدر چیزهای کوچک تغییر کرده‌اند. این کنار هم قرار گرفتن تبدیل به یک کلیشه محبوب در داستان‌های علمی تخیلی شد که پس از تل ماسه Dune ساخته شد و اخیراً در فیلم «ماه سرکش»  (Rebel Moon) به نمایش درآمده است.

4. فرهنگ‌های دنیای واقعی تاثیر زیادی بر ساخت جهان تل ماسه داشتند

بیشتر اوقات، نویسندگان علمی تخیلی از امکانات این ژانر برای خلق فرهنگ‌ها، تاریخ‌ها، نژادها و حتی گونه‌هایی جدید استفاده کردند که کاملاً از هر چیز آشنا و زمینی جدا شده بودند. برعکس، تل ماسه مردمان و فرهنگ‌هایشان را در تاریخ ثبت کرد. خانه‌های اصلی تل ماسه از گذشته استعماری اروپا الهام گرفته شده‌اند و فرهنگ عربی و دین اسلام مبنایی برای جنبه‌های دیگر فرمن‌ها و آراکی‌ها بود. تل ماسه Dune اختلاط مردم و فرهنگ‌های دنیای واقعی را برای ایجاد آینده‌‌ای روشن، رایج کرد که این فرهنگ همچنان در علم تخیلی امروز، به ویژه در سایبرپانک، نفوذ کرده است.

3. هوش مصنوعی شیطانی و غیرانسانی تلقی می‌شد

ویژگی بارز داستان‌های علمی تخیلی، فناوری، به ویژه هوش مصنوعی است. داستان‌های علمی تخیلی اولیه، هوش مصنوعی را به عنوان شگفتی علم و زندگی به تصویر می‌کشید که در ربات‌ها دیده می‌شود. در همین حال، تل ماسه Dune رویکردی بدبینانه‌ای به هوش مصنوعی در پیش گرفت و آن را به عنوان چیزی بسیار عجیب و غیرانسانی به تصویر کشید که مردم ناگزیر به خلاقیت‌های خود روی آوردند. سپس پیشرفت فناوری فراتر از یک نقطه مشخص جرم اعلام شد و رایانه‌های انسانی مانند منتات‌ها جای ماشین‌ها را گرفتند. آثار علمی تخیلی بعدی مانند «ناوبر فضایی گالاکتیکا» ( Battle Star Galactica) بی اعتمادی تل ماسه به فناوری را به خوبی به تصویر کشیده است.

2. زنان از قدرت محوری در آینده فئودالی تل ماسه برخوردار بودند

سخت است انکار کنیم که داستان‌های علمی تخیلی اولیه عصر طلایی و به ویژه پیشینیان آن، عمدتاً برای مردان و توسط مردان ساخته شده‌اند. این داستان‌ها بیشتر فانتزی‌های قدرت مردانه بود و زنان معمولاً شخصیت‌هایی برای نجات، حامی یا وسوسه‌گران شیطانی داشتند. تل ماسه با ارائه تصاویر قوی‌تری از زنان به راه‌اندازی موج جدید داستان‌های علمی تخیلی کمک کرد. ژانر Bene Gesserit بهترین نمونه شخصیت جدیدی از زنان در داستان‌ها و فیلم‌های علمی تخیلی بود. به تبعیت از تل ماسه، آثار علمی تخیلی بعدی به شخصیت‌های زن نقش‌های برجسته‌تری در دنیای خود دادند.

1. فرد منتخب به طور بی‌رحمانه‌ای تخریب شد

بزرگترین کمک تل ماسه به داستان‌های علمی و تخیلی، تخریب قهرمان مسیحایی بود. پل آتریدس یک قهرمان قدرتمند و دانای کل بود که در واقع آراکیس را از شر رها کرد. پل به عنوان یک قهرمان، تقریباً هیچ اختیاری نداشت و کارهای او فقط اوضاع را بدتر می‌کرد. قبل از تل ماسه، قهرمانان علمی تخیلی درستکار بودند. تل ماسه یکی از اولین آثار مهمی بود که این قهرمانان ظاهراً سرنوشت‌ساز را به چالش کشید. بعد از آن، بسیاری از داستان‌های علمی تخیلی دیگر، از دیدگاه بدبینانه تل ماسه کپی کردند.

سخن پایانی

تل ماسه و بیشتر رمان‌های اسپین‌آف مختلف آن در هزاران سال آینده، زمانی که بشریت به جهان‌های دیگر در کهکشان گسترش یافته است، اتفاق می‌افتند. در این آینده، قدرت بین یک پادشاه معروف به امپراتور انجمن فضایی (که سفرهای بین ستاره‌ای را کنترل می‌کند) و مجموعه‌ای از خانه‌های فئودالی معروف به Landsraad تقسیم می‌شود. در این دوران، فناوری‌های پیشرفته مانند کامپیوتر و سلاح‌های اتمی به شدت ممنوع است و بیشتر فناوری‌ها بر نیروی مغز انسان تکیه دارند. ماده‌ای به نام ملانژ یک روان‌گردان است که می‌تواند ذهن را تقویت کند و عمر را طولانی‌تر کند، حتی برخی از افراد با کمک آن توانایی‌های روانی و قدرت دسترسی به خاطرات مشترک اجداد خود را به دست می‌آورند. بیشتر داستان تل ماسه در اطراف یک سیاره بیابانی به نام آراکیس متمرکز است. اگرچه آراکیس مکانی بسیار دورافتاده است، اما به لطف آب‌و‌هوای فوق‌العاده خشک و وجود کرم‌های شنی عظیم، تنها منبع اصلی این ماده روانگردان می‌باشد. داستان این فیلم به قدری جذاب است که تمام مدت توجه بینندگان را به خود جلب می‌کند! تلماسه یکی از محبوب‌ترین و مشهورترین رمان‌های علمی تخیلی است که تاکنون منتشر شده است که دنیس ویلنوو، کارگردان فیلم Dune، آن را به زیبایی به تصویر کشیده است!

منبع: cbr