چگونه انیمه صنعت انیمیشن غربی را دگرگون کرد؟

تبادل فرهنگی میان ژاپن و غرب، پدیده‌ای پویا و تاثیرگذار بوده که جنبه‌های مختلف جوامع را تحت تاثیر قرار داده است. انیمه‌های ژاپنی، با داستان‌سرایی منحصربه‌فرد، شخصیت‌های پرانرژی و جلوه‌های بصری خیره‌کننده، تاثیری عمیق و ماندگار بر فرهنگ غرب برجای گذاشته‌اند. جلوه‌های ویژه‌ی حیرت انگیز فیلم‌سازان غربی را برانگیخته است تا مرزهای خلاقیت را پشت سر بگذارند. این تبادل بین فرهنگی منجر به ظهور انیمیشن‌های نوآورانه و جذابی شده است که نظر مخاطبان زیادی را در سراسر جهان به خود جلب کرده است.

تعریف انیمه

انیمه واژه‌ای برگرفته از خلاصه کلمه انگلیسی (Animation)  است که به صورت دستی طراحی یا با استفاده از کامپیوتر ساخته شده و ریشه در ژاپن دارد و معمولا براساس مانگا ساخته می‌شود. در خارج از ژاپن، به‌ویژه در فرهنگ غرب انیمه به طور خاص به انیمیشن‌هایی اشاره دارد که فقط در ژاپن تولید می‌شوند. اما در خود ژاپن، این واژه برای توصیف تمام آثار متحرک، بدون توجه به سبک یا منشا آن‌ها، به کار می‌رود. همچنین، در خارج از ژاپن، بسیاری از آثار انیمیشن با سبک مشابه انیمیشن‌های ژاپنی نیز تولید می‌شوند. علاوه بر این، برخی بازی‌های ویدیویی نیز دارای مضامین و سبک‌های هنری هستند که به دلیل شباهت به انیمیشن‌های ژاپنی در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند.

• بهترین انیمه‌های سال ۲۰۲۴ : شاهکارهایی که باید ببینید

ظهور موج انیمه

تاریخ انیمیشن‌های ژاپنی به اوایل قرن بیستم بازمی‌گردد. زمانی که فیلم‌سازان ژاپنی با مفهوم انیمیشن که در کشورهای غربی رایج بود آشنا شدند. یکی از اولین نمونه‌های شناخته‌شده، کاتسودو شاشین است؛ انیمه‌ای ۳ ثانیه‌ای از یک ملوان که در سال ۱۹۰۷ ساخته شد. برخلاف ایالات متحده، صنعت فیلم‌سازی ژاپن در آن زمان سازمانی کوچک بود و با چالش‌هایی همچون کمبود بودجه، فضای کاری محدود و سایر محدودیت‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کرد. با ظهور انیمیشن، هنرمندان ژاپنی توانستند شخصیت‌ها و صحنه‌های متنوع و خلاقانه‌ای را خلق کنند. در دهه ۱۹۷۰، محبوبیت مانگا به شدت افزایش یافت، و بسیاری از این آثار به انیمه‌هایی بی نظیر تبدیل شدند.

در نتیجه نفوذ انیمیشن‌های ژاپنی به فرهنگ غرب از اواخر قرن بیستم آغاز شد و همچنان در فرهنگ‌های غربی در حال گسترش است. اما پس از جنگ جهانی دوم بود که این سبک هنری با داستان‌پردازی منحصربه‌فرد و شیوه‌ای متمایز به شکوفایی رسید. پیشگامانی همچون اوسامو تزوکا، که به خدای مانگا معروف است، نقش کلیدی در شکل‌دهی به این رسانه ایفا کردند. آثار تزوکا پایه‌گذار صنعتی شدند که امروز به عنوان انیمه مدرن شناخته می‌شود.

تفاوت انیمه و انیمیشن‌های غرب

انیمه یک رسانه متنوع و پویا است که با روش‌های تولید منحصربه‌فرد خود، همواره با فناوری‌های نوظهور سازگار شده است. این هنر به ترکیب گرافیک، شخصیت‌پردازی، فیلم‌برداری و تکنیک‌های خلاقانه و فردگرایانه می‌پردازد. برخلاف انیمیشن‌های غربی که معمولا بر حرکت تاکید دارند. از انیمیشن‌های ژاپنی بیشتر بر جزئیات محیط و استفاده از افکت‌های سینمایی مانند حرکت دوربین (پنینگ) زوم و نماهای زاویه‌دار تمرکز دارد.

سبک‌های هنری متنوعی در انیمیشن‌های ژاپنی به‌کار می‌روند و طراحی شخصیت‌ها با نسبت‌ها و ویژگی‌های متغیر همراه است. طراحی شخصیت‌های انسانی در انیمه تفاوت‌هایی ظریف با کارتون‌ها یا کتاب‌های مصور دارد. شخصیت‌های انیمه به‌طور کلی با چشم‌های بزرگ و درخشان، سایه‌زنی‌های خط‌دار، رنگ‌آمیزی دقیق، بینی‌های کوچک و دهانی که اغلب با یک یا دو خط ساده نشان داده می‌شود.

 اگر دهان بزرگ‌تر باشد، برای نمایش آن خطوط کمتری به کار می‌رود.  شخصیت‌ها در انیمه از زوایای مختلف به تصویر کشیده می‌شوند و طراحی آن‌ها اغلب شامل خطوط روان و باریک، جزئیات بیشتر در مو، لباس و مژه‌ها است. استفاده از رنگ‌ها و سایه‌های متنوع و افزودن بازتاب‌ها و سایه‌ها، عمق بیشتری به طراحی می‌بخشد. در این سبک، توجه بیشتری به بخش‌های کمتر برجسته‌شده معطوف می‌شود.

در مقابل، طراحی شخصیت‌ها در انیمیشن‌های غربی بیشتر ماهیت کمیک یا اغراق‌آمیزی دارد. جزئیات کمتری به‌کار می‌رود و توجه به نمایش سبک، به‌صورت ظریف و کم‌رنگ است. سایه‌زنی معمولاً فقط در صحنه‌های دراماتیک استفاده می‌شود و از رنگ‌ها به‌صورت بلوک‌های جامد و یکپارچه استفاده می‌شوند. حرکت شخصیت‌ها نیز به‌صورت فریم‌به‌فریم انجام می‌شود که پویایی بیشتری ایجاد می‌کند. به زبان ساده تفاوت اصلی انیمه با انیمیشن غربی در این است که انیمه توجه بیشتری به طراحی شخصیت‌ها، جزئیات محیط و پس‌زمینه دارد.

• 15 نکته جالب درباره انیمه شهر اشباح که احتمالا نمی‌دانستید

تاثیر انیمه بر صنعت انیمیشن سازی غرب

یکی از اصلی‌ترین تاثیرات انیمه بر صنعت انیمیشن سازی غربی، تغییر در نحوه روایت داستان است. در حالی که انیمیشن‌های غربی اغلب به داستان‌های ساده و خطی بسنده می‌کردند، انیمیشن‌های ژاپنی با روایات پیچیده، چندلایه، و غیرخطی خود، انتظارات مخاطبان را تغییر داد. برای مثال، سریال‌هایی مانند کابوی بیباپ و نئون جنسیس اونگلیون با تلفیق ژانرهای مختلف، از درام روان‌شناختی تا علمی‌تخیلی، مخاطبان غربی را به خود جذب کردند. که به وضوح می‌توان این تاثیر را در آثار غربی مانند آواتار آخرین باد افزار و آبشار جاذبه‌ها، دید که هر دو از پیچیدگی‌های داستانی و شخصیت‌پردازی عمیق انیمه‌های ژاپنی بهره گرفتند.

طراحی شخصیت‌ها و جهان‌ها یکی دیگر از تاثیراتی است که انیمه‌های ژاپنی بر انیمیشن‌های غربی گذاشته‌اند. برای مثال، انیمیشن‌های دیزنی مانند فروزن و ۶ ابر قهرمان عناصری از طراحی انیمه را به کار گرفتند. چشم‌های درشت شخصیت‌ها و سبک طراحی محیط‌های پویا، به وضوح نشان دهنده‌ی الهام‌ از انیمه هستند. همچنین، سبک سایه‌زنی و استفاده از رنگ‌های پرجنب‌وجوش در آثار استودیوهای غربی مانند دریم ورکس و پیکسارنیز نشان‌دهنده این تاثیر عمیق است.

البته از گسترش ژانرها نباید غافل شد. انیمیشن‌های ژاپنی نه تنها بر شیوه تولید و روایت تاثیر گذاشتند بلکه به گسترش ژانرهای مختلف در انیمیشن‌های غربی کمک کرد. ژانرهایی مانند علمی‌تخیلی، فانتزی و حتی انیمیشن‌های رمانتیک در غرب، تحت تاثیر انیمه جان تازه‌ای گرفتند. برای مثال، آثار موفقی مانند وال ای و ملاقات با رابینسون‌ها از مضامین و سبک‌های، انیمه الهام گرفته‌اند. اما همه‌ی این تاثیرات فقط به اینجا ختم نشد؛ انیمه‌ها حتی به بازی‌های ویدیویی، کمیک‌بوک‌ها و فیلم و سریال‌های غربی نیز گسترش یافت.

تاثیر انیمه بر فرهنگ اجتماعی غرب

انیمه به عنوان یک پدیده فرهنگی، تاثیر شگفتی بر شکل‌گیری هویت‌های جدید در جوامع غربی، به ویژه در میان نسل جوان، داشته است. شخصیت‌های انیمیشن‌های ژاپنی با ویژگی‌های منحصر به فردی همچون قدرت‌های خارق‌العاده، پیچیدگی‌های شخصیتی الگوهایی جذاب و قابل تقلید برای نوجوانان ارایه می‌دهند.

1. صنعت مد

انیمیشن‌های ژاپنی با شخصیت‌های نمادین و طراحی‌های بی‌نظیر، الهام‌بخش طراحان مد و استایلیست‌ها در سراسر جهان بوده است. یکی از برجسته‌ترین تاثیرات انیمه بر مد غربی در سبک خیابانی یا Streetwear دیده می‌شود. عناصر بصری انیمه، مانند رنگ‌های چشم نواز، الگوهای پیچیده، و طرح‌های گرافیکی، به‌طور گسترده در پوشاک خیابانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برندهایی نظیر Supreme و HUF بارها از المان‌های انیمه در طراحی تی‌شرت‌ها، هودی‌ها و اکسسوری‌های خود استفاده کرده‌اند.

همچنین طراحان مشهور مد مانند نیکولا گسکیه و جرمی اسکات  بارها از انیمه در مجموعه‌های خود الهام گرفته‌اند. برای مثال، همکاری برندهای لوکس با مجموعه انیمه‌های محبوب مانند سیلور مون و دراگون بال زد، این دو دنیای هنری را به هم نزدیک‌تر کرده است. بیشترین تاثیر الهام مد از انیمه‌ها مربوط به یکی از بهترین و شناخته شده‌ترین انیمه‌ جهان یعنی اتک آن تایتان است. یکی از برجسته‌ترین الهامات یونیفرم گروه شناسایی یا (Scout Regiment) است که طراحی آن الهام‌بخش بسیاری از برندها و طراحان مد بوده است. ژاکت‌های کوتاه قهوه‌ای، سبز و سفید با نشان بال‌های آزادی از محبوب‌ترین طرح‌ها برای طراحان مد خیابانی و حتی کلکسیون‌های پاییز و زمستان بوده‌اند.

2. ایجاد فرصت‌های شغلی فراوان

گسترش محبوبیت انیمیشن‌های ژاپنی نه تنها بر جنبه‌های فرهنگی و هنری تاثیر گذاشته؛ بلکه فرصت‌های شغلی متعددی را در زمینه‌های مختلف ایجاد کرده است. با افزایش تقاضا برای محتوای انیمه در بازارهای غربی، شرکت‌های زیادی به تولید و توزیع این محتوا روی آورده‌اند. پلتفرم‌هایی مانند نتفلیکس، کرانچی رول و هولو به دلیل تقاضای بالا برای انیمه، بخش‌های ویژه‌ای برای تولید و توزیع انیمه راه‌اندازی کرده‌اند.

اما در این میان یک مشکل بزرگ وجود داشت و آن‌هم زبان ژاپنی بود. برای حل این مشکل بستر شغلی بسیار متنوعی از مترجمان و زیرنویس‌نویسان برای انتقال محتوای ژاپنی به زبان‌های مختلف ایجاد شد. همچنین با صدا پیشگی‌ها، استودیوهای دوبله در آمریکا و اروپا با گسترش محبوبیت انیمه، به یکی از بزرگ‌ترین منابع ایجاد شغل در زمینه صداپیشگی تبدیل شده‌اند. از سایر شغل‌های ایجاد شده می‌توان به: تولیدات اکسسوری انیمه‌ها، برگزاری جشنواره‌ها، تولید محصولات خوراکی‌ و… اشاره کرد.

• 10 تحول شخصیتی مهم در انیمه‌های استودیو جیبلی

انیمه‌هایی که بیشترین تاثیر را بر صنعت انیمیشن سازی گذاشتند

آرکیرا (Akira)

• امتیاز IMDB انیمه: ۸ از ۱۰
• مدت زمان: ۱۲۴ دقیقه
• سال انتشار: ۱۹۸۸
• کارگردان: کاتسوهیرو اوتومو

در سال ۲۰۱۹ جنگ جهانی سوم به پایان رسیده است و شهری جدید به نام نئوتوکیو بر ویرانه‌های توکیوی قدیمی ساخته شده است. داستان دو شخصیتی به نام کاندا شوترو  و تتسوئو شیما  نوجوانی عضو یک باند موتورسوار خیابانی روایت می‌کند. زندگی آن‌ها زمانی دستخوش تغییر می‌شود که تتسوئو با یک کودک عجیب برخورد می‌کند و به دنبال آن قدرت‌های روانی مرموزی در او بیدار می‌شود. این قدرت‌ها، که یادآور پروژه‌ای مخفی به نام آرکیا است می‌تواند به نابودی نئوتوکیو منجر شود.

آرکیرا یکی از اولین انیمیشن‌های ژاپنی بود که در بازارهای غربی موفق شد. این فیلم تأثیر عمیقی بر سینما و فرهنگ عامه داشت. فیلم‌سازانی چون جیمز کامرون، کریستوفر نولان و برادران واچوفسکی به تاثیر از آرکیرا بر فیلم‌هایشان اشاره کرده‌اند. آثاری مانند ماتریکس، تلقین و چیز‌های عجیب نمونه‌هایی از الهام گیری از آرکیرا هستند.

شهر اشباح (Spirited Away)

• امتیاز IMDB انیمه: ۸.۶ از ۱۰
• مدت زمان: ۱۲۵ دقیقه
• سال انتشار: ۲۰۰۱
• کارگردان: هایائو میازاکی

داستان  شهر اشباح درباره‌ی دختر ده‌ساله‌ای به نام چی‌هیرو اوگینو است که به همراه والدینش در حال اسباب‌کشی به خانه‌ای جدید هستند. در مسیر، خانواده‌ی او به شهری مرموز و متروک می‌رسند که در نگاه اول مانند یک پارک تفریحی قدیمی به نظر می‌رسد. اما به محض خوردن غذای باقی‌مانده در این شهر، والدین چی‌هیرو به خوک تبدیل می‌شوند و او ناگهان خود را در دنیایی جادویی می‌یابد که پر از خدایان، ارواح و موجودات خارق‌العاده است. این انیمه برنده‌ی جایره‌ی اسکار بهترین انیمه جهان شد و با روایت یک داستان انسانی و جهان‌سازی (world-building) پیچیده، الهام‌بخش انیمیشن‌های غربی مانند کوکو و درون و بیرون بوده است.

پوکمون (Pokémon)

• امتیاز IMDB انیمه: ۷.۶ از ۱۰
• سال انتشار: ۱۹۹۷
• کارگردان: ماساموتسو هیداکا

داستان حول محور پسری ۱۰ ساله به نام اش کچام است در آروزی تبدیل شدن به بهترین مربی پوکمون جهان به شهر پالت سفر می‌کند. او با اولین و وفادارترین پوکمونش به نام  پیکاچو به دنیای هیجان‌انگیز پوکمون‌ها قدم می‌گذارد. این انیمه با با تاثیر گسترده‌ای که در فرهنگ پاپ جهانی داشت. تقریبا یکی از موفق‌ترین صادرات فرهنگی ژاپن به غرب محسوب می‌شود. این انیمه نه‌تنها یک مجموعه گسترده از بازی‌ها، کارتون‌ها و فیلم‌های هالیوودی را ایجاد کرد؛ بلکه سبک داستان‌سرایی ماجراجویانه و کودک ‌محور آن الهام‌بخش انیمیشن‌هایی مانند دیجیمون و بن‌تن بود.

همسایه من توتورو (My Neighbor Totoro)

• امتیاز IMDB انیمه: ۸.۱ از ۱۰
• مدت زمان: ۸۶ دقیقه
• سال انتشار: ۱۹۸۸
• کارگردان: هایائو میازاکی

دو خواهر به نام‌های ساتسوکی و می که همراه پدرشان به یک خانه قدیمی در حومه شهر نقل‌مکان می‌کنند تا به مادر بیمارشان که در بیمارستانی نزدیک بستری است، نزدیک‌تر باشند. این خانه قدیمی که در دل طبیعت قرار گرفته، محیطی پر از شگفتی‌های جدید و گاهی اسرارآمیز برای دو خواهر فراهم می‌کند. در حین کاوش در اطراف خانه، آن‌ها با موجودات کوچک و جادویی به نام سوت‌بال‌ها آشنا می‌شوند. اما شگفتی واقعی زمانی آغاز می‌شود که می، موجودی بزرگ و دوست‌داشتنی به نام توتورو را در دل جنگل پیدا می‌کند.

توتورو، موجودی آرام و مهربان، به همراه دوستانش، روح‌های نگهبان طبیعت هستند. او به ساتسوکی و می کمک می‌کند تا با چالش‌های زندگی روبه‌رو شوند و لحظاتی فراموش‌نشدنی از شادی و هیجان را تجربه کنند. این اثر زیبا از هایائو میازاکی به یکی از نمادهای فرهنگی ژاپن و الهام‌بخش آثار غربی تبدیل شده است. توتورو با رویکرد مینیمالیستی و پیام‌های عمیق انسانی، تاثیر بزرگی بر انیمیشن‌سازان دیزنی و پیکسار داشت. داستان اسباب بازی‌های ۳ ادای احترام مستقیمی به این انیمه با حضور عروسک توتورو در میان اسباب‌بازی‌ها دارد.

شاهزاده مونونوکه (Princess Mononoke)

• امتیاز IMDB انیمه: ۸.۳ از ۱۰
• مدت زمان: ۱۳۳ دقیقه
• سال انتشار: ۱۹۹۷
• کارگردان: هایائو میازاکی

داستان این انیمه در ژاپن قرون وسطایی، در دوره‌ای خیالی که انسان‌ها و موجودات جادویی جنگل در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند، روایت می‌شود. شخصیت اصلی، آشیتاکا، شاهزاده‌ای از قبیله امیشی پس از حمله‌ی یک گراز خشمگین و نفرین‌شده مجبور به ترک قبیله‌ی خود می‌شود. او برای یافتن درمانی برای نفرین مرگبارش، به سفری حماسی به سوی غرب می‌رود. در طول سفر، آشیتاکا به منطقه‌ای می‌رسد که در آن نبردی میان انسان‌ها و ارواح جنگل در جریان است.

 انسان‌ها به رهبری بانو ابوشی، در تلاش‌اند جنگل را برای استخراج آهن نابود کنند در حالی که ارواح جنگل، به رهبری شاهزاده مونونوکه برای حفاظت از سرزمین و موجودات آن می‌جنگند. مونونوکه در زمان اکران به یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های ژاپن تبدیل شد و در غرب نیز با استقبال بی نظیری مواجه شد.  این انیمیشن ژاپنی در کنار دیگر آثار استودیوی جیبلی، نقش مهمی در معرفی انیمه به عنوان یک فرم هنری جدی در سراسر جهان داشت.دیزنی به‌عنوان توزیع‌کننده رسمی آثار جیبلی در غرب، سبک بصری و رویکرد داستان‌سرایی این انیمه‌ها را در برخی از آثار خود مانند فروزن و موآنا به کار گرفته است.

سخن آخر

انیمیشن ژاپنی، با اصالت، خلاقیت و شیوه‌های منحصربه‌فرد خود، به‌گونه‌ای صنعت انیمیشن غرب را متحول کرده که نمی‌توان تاثیر آن را نادیده گرفت. در طی دهه‌ها، انیمه از یک صنعت محلی در ژاپن به یک پدیده جهانی تبدیل شده که بر جنبه‌های مختلفی از انیمیشن‌سازی در غرب تأثیر گذاشته است. این تأثیر را می‌توان در روایت‌های پیچیده‌تر، شخصیت‌های چندوجهی‌تر و توجه به جزئیات بصری و احساسی مشاهده کرد. در حالی که انیمیشن غربی به‌طور سنتی مخاطبان کودک و خانواده را هدف قرار داده بود، انیمه نشان داد که انیمیشن می‌تواند به‌عنوان یک مدیوم هنری برای مخاطبان بزرگسال نیز عمل کند.

اما تاثیر انیمه تنها به صنعت انیمیشن محدود نمی‌شود. انیمه توانسته فرهنگ ژاپنی را به مخاطبان جهانی معرفی کند، از غذا و موسیقی گرفته تا سنت‌ها و فلسفه‌های عمیق این کشور. این پدیده جهانی شدن، درک فرهنگی را تقویت کرده و به گسترش مفاهیمی مانند پذیرش تفاوت‌ها و احترام به خلاقیت‌های بین‌فرهنگی کمک کرده است.