17 فیلم قرون وسطایی برتر تمام دوران که باید ببینید

جهان قرون وسطی تابلوی رنگین و پر زرق‌وبرقی از قلعه‌ها و رقص‌های درباری نبود، بلکه دنیایی آکنده از خشونت، گاه به‌غایت پوچ و در عین حال سرشار از انسانیتِ عریان بود. میدان‌های نبرد گل‌آلودی را تصور کنید که سپاهیان با شمشیرهایی سنگین در دست می‌جنگیدند. به صومعه‌های مه‌آلود و تاریک فکر کنید؛ به طاعون و جهانی که فرسنگ‌ها با خیال‌پردازی‌های معصومانه و بی‌عیب فاصله داشت. همین‌ها باعث ماندگاری سینمای قرون وسطی شده است؛ روایت دوباره‌ی تاریخ، با دراماتیزه کردن جدال‌های همیشگی بشر، جاه‌طلبی، وفاداری، انتقام و عشق در پس‌زمینه‌ای که میان آشوب و نظم در نوسان است. چه در نمادگرایی پرمعنای اینگمار برگمان باشد، چه در عصیان شجاع‌دل (Braveheart)، یا حتی در لودگی بامزه‌ی مونتی پایتون (Monty Python)، سینمای قرون وسطی ریشه در چیزی بدوی و کهن دارد.

اگر شمشیرها را از این داستان‌ها برداریم، همان بازی‌های قدرت را می‌بینیم که امروز هم تجربه می‌کنیم. چه سیاست‌های پشت‌پرده باشد، چه افراط‌های مذهبی یا شکاف‌های طبقاتی، فیلم‌های قرون وسطی آیینه‌ای‌ است رو به دغدغه‌های مدرن ما. به همین خاطر است که فیلمی مثل پادشاه (The King) تا این حد ملموس به نظر می‌رسد، یا مهر هفتم (The Seventh Seal) هنوز ما را به لرزه می‌اندازد. اگر به این ژانر و دوران علاقه دارید در ادامه فهرستی برگزیده از 17 فیلم قرون وسطایی را بخوانید که زیبایی غریب و خشن این ژانر را تعریف می‌کنند.

1. هفت سامورایی (seven samurai)

• محصول: 1954
• کارگردان: آکیرا کوروساوا
• بازیگران: توشیرو میفونه، تاکاشی شیمورا، سوجین کامی باما
• امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 8.6 از 10

روستایی فقیر و کشاورز را در نظر بگیرید که از غارت‌های پیاپی راهزنان به ستوه آمده است و هفت سامورایی بی‌ارباب (رونین) را برای محافظت از خود به خدمت می‌گیرد. آنچه در آغاز تنها کاری در برابر مزد به نظر می‌رسد، به پیوندی عمیق میان جنگاوران و روستاییان بدل می‌شود؛ پیوندی که در پس‌زمینه‌ای خشن و بی‌رحم از ژاپن فئودالی شکل می‌گیرد.

کروساوا در به تصویر کشیدن نبردها، تنش را چون ضرب‌آهنگی آرام و مداوم به بیننده منتقل می‌کند و به ما مجال می‌دهد تا سنگینی وظیفه، بهای فداکاری و شکاف‌های طبقاتی را با تمام وجود حس کنیم. هر شخصیت در این فیلم جایگاه ویژه‌ای دارد. هر مرگ، زخمی عمیق می‌زند و هر قاب، با دقتی وسواس‌گونه چیده شده است. این اثری کلاس درسی است آموزنده در شیوه‌ی هدایت گروهی از بازیگران، در مهار زمان‌های طولانی و در اینکه چگونه هر فریم می‌تواند در خدمت شخصیت‌پردازی و داستان باشد و هیچ چیز هدر نرود.

2. مهر هفتم 

• محصول: 1957
• کارگردان: اینگمار برگمان
• بازیگران: ماکس فون سیدو، گونار بیورنستراید، نیلز پاپه
• امتیاز راتن تومیتوز: 93 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 8.1 از 10

در فیلم مهر هفتم می‌بینیم که شوالیه‌ای از جنگ‌های صلیبی بازمی‌گردد، اما اروپا را در چنگال طاعون و نومیدی می‌یابد. او حالا بر ساحلی طوفان‌زده، رو در روی مرگ می‌نشیند و با او شطرنج بازی می‌کند که در واقع تلاشی است برای به‌ تعویق ‌انداختن سرنوشت خویش، در حالی که در جهانی فروپاشیده به جست‌وجوی معنا می‌گردد.

برگمان بی‌آنکه به اغراق یا دیالوگ‌های سنگین تکیه کند، در ژرفای هراس وجودی فرو می‌رود. او معنویات و انسانیت را در هم می‌آمیزد و نشان می‌دهد که کشیشان، دلقکان و دهقانان، همگی با وحشتی یکسان از ناشناخته دست‌وپنجه نرم می‌کنند. فضا تیره و تلخ است، اما در صداقتش، زیبایی‌ای شگفت نهفته است. این اثر به خوبی نشان می‌دهد که مینیمالیسم گفت‌وگوهای موجز، صحنه‌آرایی ساده و کنتراست‌های تیز می‌تواند مفاهیم انتزاعی را با ضربه‌ای بی‌واسطه و نافذ بر جان بنشاند. 

• 10 فیلم اکشن غیرآمریکایی برتر سینما که باید ببینید

3. مارکتا لازاروا (Marketa Lazarová)

• محصول: 1967
• کارگردان: فرانتیشک فلاچیل
• بازیگران: جوزف کمر، مگدالنا واساروا، پا.ل لاندوفسکی
• امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.8 از 10

در بوهمیای قرون وسطی، دو خاندان در جهانی که دین و خشونت در هم تنیده‌اند، با یکدیگر درگیر می‌شوند. در میانه‌ی این طوفان، اشراف‌زاده‌ای جوان به نام مارکتا میان وفاداری، ایمان و غریزه‌ی ناب بقا گرفتار شده است. فلاچیل با جنگل‌های برفی، آیین‌های بت‌پرستانه، ربودن‌های بی‌رحمانه که همه با زیبایی‌ای هولناک به تصویر کشیده شده‌اند کابوسی رویاگون می‌آفریند. چشم برداشتن از این فیلم کاری به واقع دشوار است. طراحی صدا، فضاسازی و ساخت جهانی بی‌امان در این فیلم تجربه‌ای غوطه‌ورکننده می‌آفریند که بیشتر به رویا شباهت دارد تا روایت خطی.

4. چشمه‌ی باکره (The Virgin Spring)

• محصول: 1960
• کارگردان: اینگمار برگمان
• بازیگران: ماکس فون سیدو، بریگیتا پترسون، بیرگیتا والبری
• امتیاز راتن تومیتوز: 88 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 8 از 10

داستان فیلم چشمه‌ی باکره از جایی آغاز می‌شود که پدری دختر بی‌گناهش را می‌فرستد تا شمع‌هایی را به کلیسا برساند اما او هرگز بازنمی‌گردد. آنچه در ادامه می‌بینیم، روایتی بی‌رحم از انتقام آمیخته با گناه، ایمان، و حس عدالتِ کهن است. برگمان هرگونه ملودرام را کنار می‌زند. خشونت در این فیلم ناگهانی و تکان‌دهنده است، اما آنچه در جان می‌ماند، ویرانی عاطفی پس از تماشای آن است. تقابل میان بخشایش مسیحی و غرایز کهنِ بت‌پرستانه، موتور محرک هر تصمیمی‌ است که شخصیت‌ها می‌گیرند. باید دید چگونه تعلیق برگمان، وحشت را عمیق‌تر می‌کند. او نشان می‌دهد که برای به‌جا گذاشتن زخمی ماندگار بر جان مخاطب، نیازی به افراط و اغراق نیست.

5. مصائب ژان دارک (The Passion of Joan of Arc)

• محصول: 1928
• کارگردان: کارل تئودور درایر
• بازیگران: رنی ژان فالکونتی، آندری برلی، موریس شوتز
• امتیاز راتن تومیتوز: 98 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 8.1 از 10

ژان دارک، اسیر و متهم به ارتداد، در برابر قضاتش در دادگاهی سرد و بی‌رحم ایستاده است. هیچ نبردی در کار نیست و تنها چهره‌ها، احساسات و جنگی روانی و عریان دیده می‌شود. کلوزآپ‌های کارل تئودور درایر افسانه‌ای‌اند و هر لرزش شک، هر جرقه‌ی شجاعت، یا سایه‌ای از درد بر چهره‌ی ژان، تماشاگر را به درون می‌کشد. فیلم صامت است، اما از بسیاری آثار پر دیالوگ، بلندتر فریاد می‌زند. بازی فالکونتی هنوز نزدیک به یک قرن بعد، موضوع پژوهش است. این فیلم قرون وسطایی نمونه‌ای ناب از روایت‌گری متکی بر بازیگری و درسی است که چگونه انتخاب‌های بصری به تنهایی می‌توانند صحنه‌ای را ارتقا دهند یا به سقوط بکشانند.

• ترسناک‌ترین فیلم‌های جهان که بیشتر از یک بار نمی‌توانید آن‌ها را تماشا کنید

6. قلمرو بهشت (Kingdom of Heaven)

• محصول: 2005
• کارگردان: ریدلی اسکات
• بازیگران: اورلاندو بلوم، اوا گرین، جرمی آیرونز
• امتیاز راتن تومیتوز: 39 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.3 از 10

یک آهنگر به نام بالیان، ناخواسته وارد آشوب‌های سیاسی اورشلیم در دوران جنگ‌های صلیبی می‌شود و جنگ‌های مذهبی تهدید می‌کنند شهر را از هم بپاشند. او به دفاعی ناخواسته در تلاش برای حفظ صلح در جهانی بدل می‌شود که به جنگ معتاد است. ریدلی اسکات صحنه‌های محاصره‌ی عظیم را به تصویر می‌کشد، اما مغز اصلی داستان در اخلاقیات خاکستری نهفته است. قهرمانان پاکی اینجا نیستند؛ تنها انسان‌های درمانده‌ای هستند که با انتخاب‌های ناممکن دست و پنجه نرم می‌کنند. کارگردان از نمایش دوگانگی الهام‌بخش و ویرانگر بودن دین ابایی ندارد. تعادل فیلم شایان توجه است؛ صحنه‌های اکشن پرشکوه هرگز وزن اخلاقی و شخصی داستان را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهند و همان چیزی را که باعث اهمیت داستان می‌شوند حفظ می‌کنند.

7. شجاع‌دل

• محصول: 1995
• کارگردان: مل گیبسون
• بازیگران: مل گیبسون، پاتریک مک‌گوئن، برندن گلیسون
• امتیاز راتن تومیتوز: 76 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 8.3 از 10

ویلیام والاس رهبری شورشی اسکاتلندی علیه سلطه‌ی انگلیس را برعهده می‌گیرد؛ شورشی که با انتقام و رویای آزادی تغذیه می‌شود. نبردها بی‌رحم‌اند و سخنرانی‌های مشهور والاس هنوز در فرهنگ عامه طنین‌اندازند. مل گیبسون به دنبال درس تاریخ نیست و تنها یک افسانه‌ می‌سازد. فیلم با واقعیت‌ها آزادانه رفتار، اما ضربه‌ی احساسی را دقیق و نافذ منتقل می‌کند. عشق، خیانت، فداکاری همه چیز تا نهایت شدت افزایش یافته و موفق است زیرا از دل صداقت برآمده. کارگردانان می‌توانند در فیلم به خوبی می‌بینیم که چگونه مقیاس و صمیمیت را هم‌زمان ساخته و به تماشاگر اهمیت داده می‌شود، چون انگیزه‌ها شخصی و ملموس است، حتی وقتی شمشیرها به هوا پرتاب می‌شوند.

8. پادشاه 

• محصول: 2019
• کارگردان: دیوید می‌شد
• بازیگران: تیموتی شالامه، جوئل اجرتون، شان هریس
• امتیاز راتن تومیتوز: 71 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.3 از 10

هال شاهزاده‌ی جوانی است که از حکومت پدرش دلسرد شده و ناگهان تاج و تخت را با عنوان هنری پنجم به دست می‌گیرد. او درگیر جنگ‌ها، خیانت‌ها و سنگینی طاقت‌فرسای رهبری می‌شود. دیوید می‌شد از تجمل سلطنتی چیزی به نمایش نمی‌گذارد. این هنری صیقل‌خورده نیست؛ او با قدرت دست‌وپنجه نرم می‌کند و مطمئن نیست به چه کسی اعتماد کند. سیاست در لایه‌های ظریف روایت شده و صحنه‌های نبرد گل‌آلود، به طرز بی‌رحمانه‌ای واقعی‌اند. اینجا کنترل لحن است که بسیار اهمیت دارد و گفت‌وگوهای آرام می‌توانند از جنگ‌ها تنش بیشتری ایجاد کنند.

9. ال سید (El Cid)

• محصول: 1961
• کارگردان: آنتونی مان
• بازیگران: چارلتون هستون، سوفیا لورن، ژرار تیشی
• امتیاز راتن تومیتوز: 93 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.2 از 10

در فیلم ال سید رودریگو دیاز دِ ویوار از تبعید بازمی‌گردد تا به مدافع بزرگ اسپانیا در برابر مورها بدل شود، در حالی که با توطئه‌های مرگبار دربار و عشقی پیچیده دست‌وپنجه نرم می‌کند. آنتونی مان با مناظر وسیع و مقیاس حماسی کلاسیک، به فیلم هویتی گسترده می‌بخشد. صحنه‌های نبرد وسیع‌اند، اما دغدغه‌های شخصی مثل شرافت، عشق و وفاداری همواره در مرکز قرار دارند. این فیلم قرون وسطایی بی‌پروا رمانتیک، اما در عین حال عاطفی و ملموس است. این اثر درسی است درباره‌ی چگونگی ساخت داستان‌های عظیم بدون از دست دادن تمرکز بر شخصیت‌هایی که به آن‌ها جان می‌بخشند.

10. آشوب (Ran)

• محصول: 1985
• کارگردان: آکیرا کوروساوا
• بازیگران: تاتسویا ناکادای، آکیرا تروئو، جین پاچی نزو
• امتیاز راتن تومیتوز: 96 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 8.2 از 10

یک سردار کهنسال، قلمرو خود را میان پسرانش تقسیم می‌کند و زنجیره‌ای از خیانت، جنون و فروپاشی کامل را به راه می‌اندازد. کروساوا با الهام از نمایشنامه‌ی شاه لیر اثر شکسپیر، این داستان را به یک اپرای بصری بدل می‌کند. طرح‌های رنگی، میدان‌های نبرد مه‌آلود و فروپاشی آرام پیوندهای خانوادگی، همه از این فیلم اثری هولناک خلق می‌کنند. هیچ‌ کس آشوب را مانند کروساوا صحنه‌سازی نمی‌کند و او از مقیاس و فضا برای تقویت تراژدی استفاده کرد و سقوط خفه‌کننده‌ای را به تصویر کشید.

11. نام گل سرخ (The Name of the Rose)

• محصول: 1986
• کارگردان: ژان ژاک آنو
• بازیگران: شان کانری، کریستین اسلیتر، اف موری آبراهام
• امتیاز راتن تومیتوز: 72 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.7 از 10

در صومعه‌ای دورافتاده، راهبان در شرایطی مرموز جان می‌سپارند و این‌جاست که راهب فرانسیسکانی با استعدادی در حد شرلوک هلمز به نام ویلیام از باسکرویل وارد می‌شود. ژان ژاک آنو ترکیبی بی‌نقص از رمز و راز، ارتداد و پارانویا در دوران قرون وسطی ارائه می‌دهد. صومعه تنگ و خفقان‌آور به نظر می‌رسد، مناظره‌های الهیاتی تیز و برنده‌اند و منطق خونسرد شان کانری، ستون فیلم است. ترکیب ژانرها مانند یک کارآگاه نوآر در فضایی قرون وسطایی تجربه‌ای تازه خلق می‌کند، اثر به محیط وفادار می‌ماند و در عین حال با فرم بازی می‌کند.

• 10 فیلم برتر آکیرا کوروساوا از بدترین تا بهترین

12. مرگ سیاه (Black Death)

• محصول: 2010
• کارگردان: کریستوفر اسمیت
• بازیگران: شان بین، ادی ردمین، کاریس ون هویتن
• امتیاز راتن تومیتوز: 72 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 6.4 از 10

در دوران طاعون سیاه، شوالیه‌ای یک راهب جوان را همراهی می‌کند تا دهکده‌ای را بررسی کنند که شایعه شده از بلا در امان مانده، اما چیزی بسیار تاریک‌تر انتظارشان را می‌کشد. کریستوفر اسمیت فضا را تیره و پرتنش نگه می‌دارد. از این فیلم قرون وسطایی ترس و وحشت می‌چکد و از طرفی هم ایمان، تعصب و حد و مرزهایی که انسان‌ها برای بقا می‌پیمایند را کاووش می‌کند. این اثر بیش از ارائه پاسخ‌های روشن، درباره‌ی احتمالاتی نگران‌کننده است. فضای تاریک و خفه‌کننده‌ی فیلم مدت‌ها پس از پایان در ذهن تماشاگر باقی می‌ماند.

13. شیر در زمستان (The Lion in Winter)

• محصول: 1968
• کارگردان: آنتونی هاروی
• بازیگران: پیتر اوتول، کاترین هپبورن، آنتونی هاپکینز
• امتیاز راتن تومیتوز: 91 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.8 از 10

فیلم شیر در زمستان داستان شاه هنری دوم و ملکه النور را دنبال می‌کند که بر سر اینکه کدام یک از پسرانشان وارث تاج و تخت شود با هم درگیر می‌شوند. دیالوگ‌های جیمز گلدمن مانند تیرهایی تیز بی‌وقفه بر سر زبانش جاری می‌شود و به خوبی نشان می‌دهد که نبرد واقعی در این فیلم با کلمات است، نه شمشیرها. پیتر اوتول و کاترین هپبورن اجراهایی ارائه می‌دهند که هم زهردار و هم آسیب‌پذیر است. سناریست‌ها باید توجه کنند که چگونه دیالوگ می‌تواند تنش را بدون نیاز به درگیری فیزیکی هدایت کند و دوئل‌های لفظی گاه پرقدرت‌تر از جنگ‌های شمشیری‌اند.

14. اکسکالیبور (Excalibur)

• محصول: 1981
• کارگردان: جان بورمن
• بازیگران: نیگل تری، هلن میرن، نیکلاس کلی
• امتیاز راتن تومیتوز: 73 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.3 از 10

صعود و سقوط شاه آرتور از بیرون کشیدن شمشیر تا پایان تراژیک کاملوت در فیلم قرون وسطایی اکسکالیبور با تمام شکوه اپرایی‌اش به تصویر کشیده می‌شود. جان بورمن با به تصویر کشیدن جنگل‌های مه‌آلود، زره‌های درخشان و حسی که بر هر صحنه سایه می‌اندازد عناصر اسطوره‌ای را با تمام وجود در آغوش می‌کشد. همه‌ چیز در این فیلم به یک اندازه کهنه و فرازمینی به نظر می‌رسد. بورمن نشان می‌دهد چگونه سبک و وفاداری به لحن می‌تواند داستان‌های آشنا را به تجربه‌ای کاملا منحصربه‌فرد ارتقا دهد.

15. مانتی پایتون و جام مقدس (Monty Python and the Holy Grail)

• محصول: 1975
• کارگردان: تری گیلیام
• بازیگران: گراهام چاپمن، تری جونز، جان کلیز
• امتیاز راتن تومیتوز: 92 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 8.2 از 10

در فیلم کمدی قرون وسطایی مانتی پایتون و جام مقدس شاه آرتور شوالیه‌هایش را برای یافتن جام مقدس جمع می‌کند اما هیچ‌چیز طبق برنامه پیش نمی‌رود. خرگوش‌های قاتل، فرانسوی‌های مضحک و اسب‌های نارنجکی، سفر را به آشوبی ناب و خنده‌دار تبدیل می‌کنند. تری گیلیام و تری جونز با بهره‌گیری از طنز مطلق، کلیشه‌های قرون وسطایی را به سخره می‌گیرند و همزمان با ظرافت، به قدرت و ایمان کورکورانه نیش می‌زنند. این فیلم و کل مجموعه‌ی مانتی پایتون نمونه‌ای است از اینکه چگونه پارودی، وقتی با عشق به منبع اصلی ساخته شود، می‌تواند کمیک‌هایی خلق کند که به اندازه آثار جدی ماندگار باشند.

16. داستان یک شوالیه (A Knight’s Tale)

• محصول: 2001
• کارگردان: برایان هالگلند
• بازیگران: هیث لجر، شانین سوسامون، پل بتانی
• امتیاز راتن تومیتوز: 59 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7 از 10

ماجرای فیلم قرون وسطایی داستان یک شوالیه درباره یک دهقان با دوستان وفادارش و کمی موسیقی کاملا مدرن است که خود را به تورنمنت‌های شوالیه‌گری تحمیل می‌کند. برایان هالگلند تصمیم می‌گیرد داستان را عادی روایت نکند. صداگذاری راک و شوخ‌طبعی‌ای بازیگوش با تورنمنت‌های قرون وسطایی به نظر تناسب ندارند، اما در زیر این سرگرمی، داستانی کلاسیک از جاه‌طلبی و وفاداری نهفته است. این فیلم ثابت می‌کند که انتخاب‌های جسورانه‌ی سبک‌ وقتی با اعتمادبه‌نفس انجام شوند، چگونه می‌توانند به فضاهای آشنا انرژی تازه ببخشند، بدون اینکه احساس تظاهر یا تقلید بدهند.

17. عروس شاهزاده (The Princess Bride)

• محصول: 1987
• کارگردان: راب رینر
• بازیگران: کری الویس، رابین رایت، مندی پتینکین
• امتیاز راتن تومیتوز: 96 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 8 از 10

وِستلی، پسرک دهقانی است که تبدیل به دزد دریایی شده و راهی نجات عشق واقعی‌اش می‌شود و در این مسیر با دوئل‌های بسیار، غول‌ها و جوندگان غول‌آسا روبه‌رو می‌گردد. راب رینر تعادل بی‌نقصی میان عشق افسانه‌ای، شوخ‌طبعی هوشمندانه و صداقت عمیق برقرار می‌کند. هر شخصیت به‌یادماندنی و هر دیالوگ قابل نقل قول است. تعادل لحن در این فیلم داستان را برای نسل‌های مختلف جذاب می‌کند و اثری خنده‌دار، دلنشین و هوشمندانه می‌سازد بی‌آنکه قوانین خود را نقض کند.

منبع: nofilmschool