10 فناوری پیشروی سال 2025 که زندگی را متحول می‌کنند

دنیای فناوری همواره در حال تحول و دگرگونی است. هر روز شاهد ظهور و بروز ایده‌های نو و خلاقانه‌ای هستیم که زندگی ما را به شیوه‌های مختلف تحت تاثیر قرار می‌دهند. از گوشی‌های هوشمند و اینترنت پرسرعت گرفته تا هوش مصنوعی و واقعیت مجازی، فناوری به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی انسان تبدیل شده است.

در سال ۲۰۲۵، فناوری‌های نوظهور با شتابی غیرقابل توقف در حال شکل‌دهی آینده‌ای هستند که تا همین چند سال پیش، تنها در داستان‌های علمی-تخیلی شاهد آن بودیم. این فناوری‌ها، با پتانسیل خود برای تغییر صنایع و نحوه زندگی ما، به کانون توجه بسیاری از شرکت‌ها، محققان و سرمایه‌گذاران تبدیل شده‌اند.

در این میان، هوش مصنوعی (AI) به عنوان یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین فناوری‌های نوظهور شناخته می‌شود. از دستیارهای صوتی هوشمند گرفته تا سیستم‌های خودران و الگوریتم‌های پیچیده، هوش مصنوعی در حال حاضر در بسیاری از جنبه‌های زندگی ما حضور دارد و انتظار می‌رود که در سال‌های آینده، نقش پررنگ‌تری ایفا کند.

علاوه بر هوش مصنوعی، فناوری‌های دیگری مانند اینترنت اشیا (IoT)، بلاک چین، و محاسبات کوانتومی نیز در حال توسعه و پیشرفت هستند و هر یک از این فناوری‌ها با پتانسیلی که در ماهیتان نهفته شده است به دنبال تغییر بخشی از زندگی ما و حتی صنایع مختلف هستند.

در ادامه این مقاله مایکت قصد داریم تا به بررسی برخی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین فناوری‌های نوظهور در سال ۲۰۲۵ بپردازیم و تاثیرات احتمالی آنها بر زندگی ما را بررسی کنیم. با ما همراه باشید تا به دنیای شگفت‌انگیز فناوری‌های نوظهور سفر کنیم و از آینده‌ای که در انتظار ما است، آگاه شویم.

1. رصدخانه ورا سی روبین

رصدخانه ورا سی روبین (Vera C. Rubin Observatory) که پیش از این با نام تلسکوپ بزرگ سیناپتیک نقشه برداری (Large Synoptic Survey Telescope) شناخته می‌شد، یک تلسکوپ فضایی بسیار پیشرفته است که در سال 2024 به بهره‌برداری رسید. این رصدخانه با استفاده از یک دوربین دیجیتال بسیار بزرگ و قدرتمند، قادر به تهیه تصاویری با وضوح بسیار بالا از آسمان شب خواهد بود.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد رصدخانه روبین، توانایی آن در تهیه تصاویر پانوراما از آسمان است. این تلسکوپ قادر است هر چند روز یک بار، کل آسمان قابل مشاهده را اسکن کند و تصاویری با پوشش گسترده تهیه کند. این قابلیت به دانشمندان اجازه می‌دهد تا تغییرات آسمان را به صورت مداوم بررسی کنند و رویدادهای زودگذر مانند ابرنواخترها، سیارک‌ها و دنباله‌دارها را شناسایی کنند. رصدخانه روبین به یاد ورا سی روبین، ستاره‌شناس برجسته آمریکایی که به خاطر تحقیقات خود در زمینه ماده تاریک شهرت دارد، نامگذاری شده است. تحقیقات ورا روبین نقش مهمی در درک ساختار و تکامل کهکشان‌ها داشته است.

این رصدخانه با ارائه داده‌های بی‌نظیر به دانشمندان، به آن‌ها کمک خواهد کرد تا درک بهتری از کیهان، ساختار آن، و پدیده‌های مختلفی که در آن رخ می‌دهند، داشته باشند. داده‌های جمع‌آوری شده توسط این تلسکوپ، می‌تواند در زمینه‌های مختلفی از جمله کیهان‌شناسی، اخترفیزیک، و سیاره‌شناسی مورد استفاده قرار گیرد.

• چطور مثل حرفه‌ای‌ها از موتور جستجوی چت‌جی‌پی‌تی استفاده کنیم؟

2. جستجو با هوش مصنوعی مولد

جستجو با هوش مصنوعی مولد (Generative AI Search) رویکردی نوین در دنیای اطلاعات است که با استفاده از قدرت هوش مصنوعی، تجربه کاربری را به طور چشمگیری بهبود می‌بخشد. در روش‌های جستجوی سنتی، کاربران با لیستی از لینک‌ها مواجه می‌شوند که باید آنها را بررسی کنند تا به اطلاعات مورد نظر خود دست یابند. اما در جستجوی هوش مصنوعی مولد، سیستم به طور خودکار پاسخ‌های دقیق و مرتبط را بر اساس پرسش کاربر تولید می‌کند.

این فناوری با استفاده از مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی، قادر به درک عمیق‌تر مفهوم پرسش کاربر و ارائه پاسخ‌های جامع و دقیق است. به عبارت دیگر، هوش مصنوعی مولد نه تنها کلمات کلیدی را بررسی می‌کند، بلکه مفهوم و منظور کاربر را نیز در نظر می‌گیرد. این امر منجر به ارائه نتایج دقیق‌تر و مرتبط‌تر می‌شود و از صرف وقت کاربر برای بررسی لینک‌های متعدد جلوگیری می‌کند.

یکی از ویژگی‌های برجسته ابزار جستجو با هوش مصنوعی مولد، قابلیت آن در تولید محتوای متنی، تصاویر و حتی کد است. برای مثال، کاربر می‌تواند از سیستم بخواهد که یک شعر درباره موضوع مورد نظر خود بنویسد یا یک تصویر از یک منظره خیالی ایجاد کند. این قابلیت، جستجو را به ابزاری قدرتمند برای تولید محتوا و خلق ایده‌های جدید تبدیل می‌کند.

با این حال، جستجو از طریق هوش مصنوعی مولد هنوز در مراحل اولیه توسعه خود قرار دارد و با چالش‌هایی روبرو است. یکی از این چالش‌ها، دقت و صحت پاسخ‌های تولید شده توسط سیستم است. از آنجا که این سیستم بر اساس داده‌های موجود آموزش دیده است، ممکن است در برخی موارد پاسخ‌های نادرست یا گمراه‌کننده به کاربر ارائه دهد. بنابراین، توسعه الگوریتم‌های دقیق‌تر و قابل اعتمادتر برای جستجوی هوش مصنوعی مولد از اهمیت بالایی برخوردار است.

با وجود این چالش‌ها، جستجو با هوش مصنوعی مولد به عنوان یک فناوری نوظهور و با پتانسیل بالا، آینده‌ای روشن در دنیای جستجو دارد. با پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه هوش مصنوعی، انتظار می‌رود که این فناوری در سال‌های آینده بتواند به طور گسترده‌تری مورد استفاده قرار گیرد و تجربه کاربری را در دنیای جستجو بهبود بخشد.

3. مدل های زبانی کوچک

مدل‌های زبانی کوچک (Small Language Models یا به اختصار SLMها) دسته‌ای از مدل‌های هوش مصنوعی هستند که در زمینه پردازش زبان طبیعی فعالیت می‌کنند. این مدل‌ها، در مقایسه با مدل‌های زبانی بزرگ که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند، پیچیدگی کمتری دارند. با این حال، مدل‌های زبانی کوچک نیز دارای قابلیت‌های شگفتی ساز در پردازش و تحلیل زبان انسانی هستند و در بسیاری از موارد می‌توانند به عنوان راهکاری کارآمد و مقرون به صرفه مورد استفاده قرار بگیرند.

یکی از ویژگی‌های بارز SLMها، نیاز کمتر آنها به منابع محاسباتی و داده‌های آموزشی است. این امر موجب می‌شود تا SLMها برای اجرا بر روی دستگاه‌هایی با قدرت پردازشی محدود، مانند تلفن‌های همراه و دستگاه‌های اینترنت اشیا، مناسب باشند. به عنوان نمونه، یک SLM می‌تواند به عنوان یک دستیار صوتی هوشمند در حوزه اینترنت اشیاء کاربردی باشد و دستورات کاربر را به درستی، تفسیر و اجرا کند.

علاوه بر این، SLMها معمولاً در وظایف خاص و محدود، عملکرد بهتری نسبت به LLMها دارند. برای مثال، یک SLM که برای ترجمه یک زبان خاص آموزش داده شده است، ممکن است در این زمینه از یک LLM که برای طیف گسترده‌ای از وظایف زبانی آموزش داده شده، دقیق‌تر عمل کند. به همین دلیل، SLMها می‌توانند در کاربردهایی مانند ترجمه تخصصی، تشخیص گفتار، و تحلیل احساسات در یک حوزه خاص، بسیار مفید باشند.

با وجود مزایای ذکر شده، SLMها نیز از یکسری محدودیت رنج می‌برند. از آنجا که این مدل‌ها کوچکتر و ساده‌تر از LLMها هستند، ممکن است درک عمیق‌تری از زبان انسانی نداشته باشند و در وظایف پیچیده‌تر، مانند تولید متن‌های خلاقانه و پاسخگویی به سؤالات پیچیده، عملکرد ضعیف‌تری داشته باشند.

• معرفی هوش مصنوعی DeepSeek؛ آیا می‌تواند با مدل‌های برتر رقابت کند؟

5. روبوتاکسی‌ها

روبوتاکسی‌ها (Robotaxis) یا تاکسی‌های خودران، خودروهای بدون راننده‌ای هستند که با استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند هوش مصنوعی، حسگرها و سیستم‌های ناوبری، قادر به جابجایی مسافران، بدون نیاز به دخالت انسان هستند. این خودروها با دریافت اطلاعات از محیط اطراف خود و پردازش آنها، می‌توانند مسیر مورد نظر را تعیین کرده و به طور ایمن در خیابان‌ها حرکت کنند.

ایده روبوتاکسی‌ها به دهه‌ها قبل برمی‌گردد، اما پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های خودران، این ایده را به واقعیت نزدیک‌تر کرده است. شرکت‌های مختلفی مانند تسلا در سراسر جهان در حال توسعه و آزمایش روبوتاکسی‌ها هستند و برخی از آنها حتی مجوزهای لازم برای ارائه خدمات تجاری را نیز دریافت کرده‌اند. روبوتاکسی‌ها پتانسیل زیادی برای تغییر نحوه حمل‌ونقل در شهرها دارند و می‌توانند به کاهش ترافیک، کاهش تصادفات، و افزایش دسترسی به خدمات حمل‌ونقل برای افراد مسن، معلولان و کسانی که قادر به رانندگی نیستند، کمک کنند.

با این حال، چالش‌های زیادی نیز در راه توسعه و استقرار ربوتاکسی‌ها وجود دارد. مسائل مربوط به ایمنی، قوانین و مقررات، و پذیرش عمومی این فناوری از جمله موانع اصلی هستند. همچنین، توسعه زیرساخت‌های لازم برای پشتیبانی از روبوتاکسی‌ها، مانند ایستگاه‌های شارژ و سیستم‌های ارتباطی پیشرفته نیز ضروری است.

6. سوخت جت پاک

سوخت جت پاک (Sustainable Aviation Fuel یا به اختصار SAF) نوعی سوخت هواپیمایی است که از منابع تجدیدپذیر و پایدار تولید می‌شود و در مقایسه با سوخت جت معمولی، اثرات زیست‌محیطی کمتری دارد. این سوخت می‌تواند از منابع مختلفی مانند روغن‌های گیاهی، ضایعات کشاورزی، جلبک‌ها و حتی دی‌اکسید کربن بازیافتی تولید شود.

یکی از مزایای اصلی سوخت پاک جت، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است. در مقایسه با سوخت جت معمولی، SAF می‌تواند تا ۸۰ درصد انتشار دی‌اکسید کربن را کاهش دهد. این امر به کاهش اثرات منفی صنعت هوانوردی بر تغییرات آب و هوا کمک می‌کند. علاوه بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، سوخت پاک جت مزایای دیگری نیز دارد. این سوخت می‌تواند به کاهش وابستگی صنعت هوانوردی به سوخت‌های فسیلی و افزایش امنیت انرژی کمک کند. همچنین، تولید SAF می‌تواند فرصت‌های شغلی جدیدی در بخش کشاورزی و تولید سوخت‌های زیستی ایجاد کند.

استفاده از سوخت پاک جت برای آینده صنعت هوانوردی بسیار حائز اهمیت است. با توجه به افزایش روزافزون تقاضا برای سفرهای هوایی و نگرانی‌های فزاینده در مورد تغییرات آب و هوا، استفاده از سوخت‌های پایدار مانند SAF ضروری است. در سال‌های اخیر، شرکت‌های هواپیمایی و سازمان‌های بین‌المللی هوانوردی تلاش‌های زیادی برای توسعه و استفاده از سوخت پاک جت انجام داده‌اند. هدف این است که تا سال ۲۰۵۰، استفاده از SAF به طور قابل توجهی افزایش یابد و به بخشی جدایی‌ناپذیر از صنعت هوانوردی تبدیل شود.

• چگونه اینترنت همراه را به گوشی دیگر انتقال دهیم؟

7. ربات هایی که سریع یاد می‌گیرند

ربات‌هایی با قابلیت یادگیری سریع (Fast-learning robots) به دسته‌ای از ربات‌ها گفته می‌شود که قادر هستند به سرعت و با کمترین میزان داده یا تجربه، وظایف جدید را یاد بگیرند و با محیط‌های ناآشنا سازگار شوند. این ربات‌ها از الگوریتم‌های پیشرفته یادگیری ماشین، به ویژه یادگیری تقویتی و یادگیری چند وظیفه‌ای، بهره می‌برند تا بتوانند به طور مستقل و خودکار، مهارت‌های جدید را کسب کنند.

یکی از ویژگی‌های کلیدی این نوع از ربات‌ها، توانایی آنها در تعمیم دانش از یک وظیفه به وظیفه دیگر است. به عبارت دیگر، این ربات‌ها می‌توانند اطلاعات و تجربیاتی که در یک موقعیت به دست آورده‌اند را به موقعیت‌های مشابه دیگر تعمیم دهند و در نتیجه، سرعت یادگیری خود را افزایش دهند. این قابلیت، به ربات‌ها اجازه می‌دهد تا با صرف زمان و تلاش کمتر، وظایف متنوع‌تری را انجام دهند و در محیط‌های پیچیده و پویا، عملکرد بهتری داشته باشند.

8. داروهای پیشگیری از  با ماندگاری طولانیHIV

داروهای پیشگیری از HIV با ماندگاری طولانی (Long-acting HIV prevention meds) داروهایی هستند که با تزریق یا استفاده از ایمپلنت‌های زیر پوستی، سطح دارو را برای مدت طولانی در بدن حفظ می‌کنند و از ابتلا به HIV جلوگیری می‌کنند. این داروها با ارائه سطوح پایدار از داروهای ضد رتروویروسی، نیاز به مصرف روزانه قرص را از بین می‌برند و روشی نوین و مؤثر برای پیشگیری از HIV ارائه می‌دهند.

این داروها با مهار آنزیم‌های مورد نیاز ویروس HIV برای تکثیر، از ورود ویروس به سلول‌های سالم و تکثیر آن جلوگیری می‌کنند. این داروها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• داروهای تزریقی: این داروها هر دو ماه یکبار توسط پزشک متخصص تزریق می‌شوند و سطح دارو را برای مدت طولانی در بدن حفظ می‌کنند.
• ایمپلنت‌های زیر پوستی: این ایمپلنت‌ها حاوی داروهای ضد رتروویروسی هستند و به مدت چند ماه در زیر پوست قرار می‌گیرند و به تدریج دارو را در بدن آزاد می‌کنند.

داروهای پیشگیری از HIV نیاز به مصرف روزانه قرص را از بین می‌برند و از آنجا که نیازی به یادآوری مصرف دارو به صورت روزانه نیست، احتمال به خطر افتادن وضعیت سلامت بیمار نیز کاهش می‌یابد. این داروها همچنین می‌توانند برای افرادی که به سختی قرص می‌خورند یا به دلیل شرایط خاصی نمی‌توانند داروهای خوراکی مصرف کنند، گزینه مناسبی باشند.

با این حال، داروهای پیشگیری از HIV با ماندگاری طولانی نیز مانند هر داروی دیگری ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. برخی از عوارض جانبی احتمالی این داروها شامل واکنش‌های پوستی در محل تزریق، سردرد، خستگی و تهوع است. بنابراین، قبل از شروع مصرف این داروها، مهم است که با پزشک خود در مورد مزایا و معایب آن صحبت کنید و در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی، به پزشک خود اطلاع دهید.

9. فولاد سبز

اصطلاح «فولاد سبز» (Green Steel) به روشی از تولید فولاد اطلاق می‌شود که با هدف کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی این صنعت انجام می‌شود. تولید فولاد به طور سنتی، فرآیندی پرانرژی و آلاینده است که مقدار زیادی گاز دی‌اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه‌ای را وارد جو می‌کند. فولاد سبز به دنبال کاهش این اثرات با استفاده از روش‌های مختلفی است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود:

• استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر: در تولید فولاد سبز، به جای استفاده از سوخت‌های فسیلی مانند زغال سنگ، از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند برق آبی (هیدروالکتریسیته)، انرژی خورشیدی یا انرژی باد استفاده می‌شود. این امر باعث کاهش قابل توجه انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود.
• استفاده از هیدروژن: هیدروژن به عنوان یک عامل احیاکننده در فرآیند تولید فولاد می‌تواند جایگزین زغال سنگ شود. استفاده از هیدروژن سبز (هیدروژنی که از منابع تجدیدپذیر تولید می‌شود) می‌تواند انتشار کربن را به صفر برساند.
• بازیافت فولاد: بازیافت فولاد یکی از راه‌های مؤثر برای کاهش اثرات زیست‌محیطی این صنعت است. بازیافت فولاد نه تنها انرژی کمتری مصرف می‌کند، بلکه از استخراج منابع جدید نیز جلوگیری می‌کند.
• استفاده از فناوری‌های نوین: فناوری‌های جدیدی مانند فرآیند کوره قوس الکتریکی (EAF) و فرآیندهای احیا مستقیم آهن (DRI) با استفاده از گاز طبیعی یا هیدروژن، می‌توانند به کاهش انتشار کربن در تولید فولاد کمک کنند.

10. سلول های بنیادین

سلول‌های بنیادی، سلول‌های ویژه‌ای در بدن هستند که توانایی تبدیل شدن به انواع مختلف سلول‌ها را دارند. این خاصیت، آنها را به ابزاری قدرتمند برای درمان بیماری‌های مختلف تبدیل کرده است. درمان از طریق سلول‌های بنیادی (Stem-cell therapies)، بافت‌های آسیب‌دیده را ترمیم و جایگزین می‌کنند و به این ترتیب، به بهبود عملکرد عضو یا بافت بیمار کمک می‌کنند.

انواع سلول‌های بنیادی مورد استفاده در درمان

• سلول‌های بنیادی جنینی (Embryonic stem cells): این سلول‌ها از جنین‌های اولیه گرفته می‌شوند و توانایی تبدیل به هر نوع سلولی در بدن را دارند. با این حال، استفاده از آنها با مسائل اخلاقی همراه است.
• سلول‌های بنیادی بالغ (Adult stem cells): این سلول‌ها در بافت‌های مختلف بدن مانند مغز استخوان، خون و چربی وجود دارند و توانایی تبدیل به سلول‌های همان بافت یا بافت‌های نزدیک را دارند.
• سلول‌های بنیادی پرتوان القایی (Induced pluripotent stem cells): این سلول‌ها از سلول‌های بالغ بدن گرفته می‌شوند و با استفاده از روش‌های آزمایشگاهی، دوباره به سلول‌های بنیادی تبدیل می‌شوند. این روش، مشکلات اخلاقی مرتبط با سلول‌های بنیادی جنینی را برطرف می‌کند.

منبع: MIT