بهترین فیلم‌های کارآگاهی نوآر؛ از «غرامت مضاعف» تا «شاهین مالت»
همه یک داستان پر رمز و راز را دوست دارند و برخی از بهترین این داستان‌ها را می‌توان در فیلم‌های نوآر کلاسیک مانند لورا (Laura)، از درون گذشته (Out of the Past) و غریبه‌ها در قطار (Strangers on a Train) ساخته‌ی آلفرد هیچکاک یافت. فیلم نوآر که ریشه در سبک اکسپرسیونیسم آلمانی و رمان‌های جنایی محبوب دارد، اصطلاحی است که برای توصیف سبکی از فیلم استفاده میشود که به طور معمول بر انگیزه‌ها و نگرش‌های بدبینانه توسط گروهی از شخصیت‌های جذاب تاکید می‌کند. دهه‌های 1940 و 1950 اوج فیلم نوآر در نظر گرفته می‌شد و ابتدا توسط فیلمسازان پیشرو از جمله بیلی وایلدر، فریتس لانگ و روبرت زیودماک به محبوبیت رسید.
در طول سال‌ها، ژانر فیلم نوآر تکامل و به قلمروهای جدیدی گسترش یافته است، اما فیلم‌های نوآر کلاسیک کارآگاهی، مانند شاهین مالت (The Maltese Falcon) ساخته‌ی جان هیوستون و غرامت مضاعف (Double Indemnity)، همچنان مورد علاقه‌ی طرفداران پر و پا قرص فیلم‌های کلاسیک باقی مانده‌اند. در ادامه بهترین فیلم‌های کارآگاهی نوآر از جمله قاتلان (The Killers)، مرگبار ببوس مرا (Kiss Me Deadly) و مرد سوم (The Third Man) را به ترتیب نام بردیم.
10. قتل، محبوب من (Murder, My Sweet)
- محصول: 1944
- کارگردان: ادوارد دمیتریک
- بازیگران: دیک پاول، کلیر ترور، آن شرلی
- امتیاز راتن تومیتوز: 94 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 7.5 از 10
کارآگاه خصوصی فیلیپ مارلو (دیک پاول) توسط یک خلافکار سابق به نام موس مالوی (مایک مازورکی) برای تعقیب دوست‌دخترش استخدام میشود. در همین حال مارلو ماموریت همراهی یک مجرد ثروتمند (داگلاس والتون) را بر عهده می‌گیرد که وظیفه دارد برای جواهرات گران‌بها باج بپردازد. هنگامی که این مرد به قتل می‌رسد مارلو نمی‌تواند پرونده را رها کند و متوجه میشود که مالوی ممکن است به نحوی درگیر ان ماجرا باشد. او توسط یک زن اغواگر بلوند (کلیر ترور) به سمت معماهای پیچیده‌تری کشیده و در تارهایی از دروغ، حرص و فریب گرفتار میشود تا جایی که جانش به خطر می‌افتد.
قتل، محبوب من اقتباسی از رمان بدرود، محبوب من (Farewell, My Lovely) اثر ریموند چندلر است و اولین حضور شخصیت مشهور فیلیپ مارلو روی پرده سینما را رقم می‌زند. قتل، محبوب من در کنار غرامت مضاعف، یکی از اولین فیلم‌های نوآر به شمار می‌رود که بسیاری آن را یک اثر تاثیرگذار بر توسعه این ژانر می‌دانند. پاول در نقش یک کارآگاه خصوصی فوق‌العاده استخوان‌دار ظاهر میشود که در دنیای زیرزمینی پر از آدم‌های مشکوک، باج‌گیری و البته یک زن اغواگر با بازی ترور غوطه‌ور است؛ زنی که در این فیلم نوآر جنایی جذاب، به همان اندازه که زیبا است، خطرناک نیز به نظر می‌رسد.
9. آدم‌کش‌ها (The Killers)
- محصول: 1946
- کارگردان: رابرت زیودماک
- بازیگران: برت لنکستر، اوا گاردنر، ادموند اوبراین
- امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 7.7 از 10
وقتی یک مرد و یک بوکسور سابق به نام سویید (برت لنکستر) مرده پیدا میشود، بازرس بیمه جیم راردون (ادموند اوبراین) به سراغ قتل او و شرایط پیرامون بیمه‌نامه عمرش می‌رود. در حالی که راردون در گذشته‌ی سویید کنکاش می‌کند، متوجه میشود که او به شدت عاشق زن زیبایی (آوا گاردنر) بوده که ممکن است او را فریب داده باشد تا دست به سرقت از بانک بزند؛ سرقتی که شاید منجر به مرگ زودهنگام این مرد شده باشد.
آدم‌کش‌ها یک فیلم نوآر جنایی است که تا حدی بر اساس داستان کوتاه ارنست همینگوی در سال ۱۹۲۷ ساخته شده است و لنکستر را در یکی از اولین نقش‌های اصلی‌اش در کنار گاردنر جذاب نشان می‌دهد که نمونه بارز زن اغواگر را به تصویر می‌کشد. این فیلم فضایی کم‌رنگ از تعلیق را ایجاد می‌کند و در حالی که هیجان‌انگیزترین فیلم نوآر به شمار نمی‌رود، اما بازی‌های کل بازیگران به همراه داستانی هوشمندانه و پیچیده، آن را به اثری تبدیل می‌کند که دیدن آن برای هر طرفدار این ژانر ضروری است. فیلم آدم‌کش‌ها با یک موفقیت تجاری و انتقادی همراه بود که هم به حرفه گاردنر و هم لنکستر رونق بخشید و همچنین چندین نامزدی اسکار از جمله بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه اقتباسی را به دست آورد.
8. مرگبار ببوس مرا
- محصول: 1955
- کارگردان: رابرت آلدریچ
- بازیگران: رالف میکر، آلبرت دکر، پال استوارت
- امتیاز راتن تومیتوز: 98 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 7.5 از 10
یک کارآگاه خصوصی به نام مایک همر (رالف میکر) در حین رانندگی زنی به نام کریستینا (کلوریس لیچمن) را که کنار جاده ایستاده سوار می‌کند. کمی جلوتر، ماشین او متوقف و خودش بی‌هوش میشود. وقتی به هوش می‌آید متوجه میشود که کریستینا به قتل رسیده است. با وجود اینکه پلیس به او هشدار می‌دهد که بیشتر در مورد قتل کریستینا تحقیق نکند، همر به همراه دوست‌دختر و دستیارش (ماکسین کوپر) این هشدار را نادیده می‌گیرند و به زودی در یک توطئه‌ی شوم گرفتار می‌شوند که جانشان را به خطر می‌اندازد.
فیلم کارآگاهی نوآر مرگبار ببوس مرا بر اساس رمان جنایی ۱۹۵۲ به همین نام نوشته‌ی میکی اسپیلین ساخته شده است و اولین حضور لیچمن و کوپر در سینما را رقم می‌زند. مرگبار ببوس مرا یک داستان مرموز قتل وحشیانه است که با دقت یک پرونده‌ی معمولی را رمزگشایی می‌کند تا تنها پرده از توطئه‌ای بسیار بزرگ‌تر از آنچه مخاطبان در ابتدا تصور می‌کردند بردارد. این فیلم نقدهای عموما مثبتی از سوی منتقدان دریافت کرد، که به طور کلی بازی میکر در نقش همر جسور و پرخاشگر و همچنین سبک فیلم را ستودند؛ سبکی که بعنوان تاثیر عمده‌ای بر جنبش سینمایی موج نوی فرانسه شناخته میشود.
7. مرد سوم
- محصول: 1949
- کارگردان: کارول رید
- بازیگران: جوزف کاتن، آلیدا والی، اورسن ولز
- امتیاز راتن تومیتوز: 99 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 8.1 از 10
یک نویسنده رمان آمریکایی به نام هالی مارتینز (جوزف کاتن) برای دیدار با دوست دوران کودکی‌اش هری لایم (اورسن ولز) به اتریش می‌رود، اما متوجه میشود که او به قتل رسیده است. هنگامی که مارتینز متوجه میشود که یک مرد ناشناس سوم نیز در صحنه جرم حضور داشته است، تحقیقات خود را در مورد پرونده دوستش آغاز می‌کند و در این فرآیند، یک توطئه‌ی بزرگ را کشف می‌کند و به طور غیرمنتظره‌ای عاشق آنا (آلیدا والی) دوست دختر داغدار لایم میشود.
مرد سوم اورسن ولز را با دوست و بازیگر سابق تئاتر جوزف کاتن دوباره کنار هم قرار می‌دهد و با وجود اینکه در ابتدا نقدهای ضعیفی دریافت کرد، امروزه به عنوان یکی از برترین فیلم‌های بریتانیایی تمام دوران شناخته میشود. مرد سوم به خاطر استفاده چشمگیر از نورپردازی و تکنیک‌های زاویه دوربین شناخته میشود و یک فیلم کارآگاهی نوآر معمولی نیست. در حالی که اکثر فیلم‌های نوآر بر اساس یک توطئه کوچک شکل می‌گیرند، مرد سوم به رسوایی گسترده‌تری منجر میشود که آن را از سایرین متمایز می‌کند. مرد سوم نمونه‌ای برجسته از فیلمسازی در بهترین حالت آن است و در حالی که یک معمای پر از تعلیق را دنبال می‌کند، همچنین به خاطر فضای واقعی ویرانه‌های اتریش پس از جنگ جهانی دوم مورد تحسین قرار می‌گیرد؛ فضایی که لحن کلی فساد و فقدان فیلم را تشدید می‌کند.
6. تعقیب بزرگ (The Big Heat)
- محصول: 1990
- کارگردان: فریتس لانگ
- بازیگران: گلن فورد، گلوریا گراهام، جاسلین براندو
- امتیاز راتن تومیتوز: 94 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 7.9 از 10
وقتی باور بر این است که یک افسر پلیس خودکشی کرده، کارآگاه دیو بنیون (گلن فورد) فکر می‌کند که راز بزرگ‌تری پشت مرگ او وجود دارد و به طور مخفیانه این حادثه را بررسی می‌کند. بنیون پس از صحبت با معشوقه این افسر که با مافیا در ارتباط است ردپایی از فساد را کشف می‌کند که به کلانتری و گنگستر محلی مایک لاگانا (الکساندر اسکوبی) منتهی میشود. با پیگیری پرونده توسط بنیون، او به سرعت متوجه میشود که ممکن است با فرد اشتباهی درگیر شده باشد، چرا که او و خانواده‌اش در معرض خطر مرگ قرار می‌گیرند.
فیلم تعقیب بزرگ ساخته فریتس لانگ، اثری ماندگار در ژانر نوآر است و گلن فورد را در یکی از جسورانه‌ترین و صریح‌ترین نقش‌هایش به عنوان شخصیت شجاع بنیون به نمایش می‌گذارد. این فیلم معمایی نفس‌گیر و با پیچش‌های فراوان را روایت می‌کند. تقریبا به تک‌تک شخصیت‌ها در این فیلم به عنوان مظنون احتمالی نگاه میشود و مخاطبان را دائما درگیر حدس زدن نگه می‌دارد. تعقیب بزرگ با استقبال خوبی روبرو شد و در حالی که فورد عملکردی درخشان ارائه می‌دهد، گلوریا گراهام برای نقش خود به عنوان فم‌فتال کلاسیک فیلم، یعنی دبی مارش که از سوی دوست‌پسر اوباشش (لی ماروین) مورد آزار و اذیت‌های شدید کلامی و فیزیکی قرار می‌گیرد، تحسین‌های زیادی را به دست آورد. با ترکیب داستانی پرشور از قتل، فساد و دروغ به همراه مجموعه‌ای از اجراهای گیرا، تعقیب بزرگ بدون شک یکی از بهترین فیلم‌های کارآگاهی نوآر تمام دوران است.
- ۹ گانگستر ترسناک فیلم‌های سینمایی
- بهترین فیلم‌های جنایی تمام دوران؛ از پالپ فیکشن تا جایی برای پیرمردها نیست
- 10 فیلم گنگستری قدرنادیده؛ از لانسکی تا تقاطع میلر
5. غریبه‌ها در قطار
- محصول: 1952
- کارگردان: آلفرد هیچکاک
- بازیگران: فارلی گرنجر، روت رومن، رابرت واکر
- امتیاز راتن تومیتوز: 98 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 7.9 از 10
گای هاینز (فارلی گرنجر) تنیسور حرفه‌ای و فوق ستاره با مسافری عجیب به نام برونو آنتونی (رابرت واکر) در قطار وارد گفتگو میشود. هاینز از همسر خیانت‌کارش که حاضر به امضای نهایی طلاق برای ازدواج او با دختر سناتور (روت رومن) نیست شکایت می‌کند. بدون اطلاع هاینز، این گفتگو به طور ناخواسته باعث میشود آنتونی همسر او را به قتل برساند و در ازای آن، هاینز را تحت فشار قرار می‌دهد تا با کشتن پدرش، لطف او را جبران کند.
غریبه‌ها در قطار ساخته آلفرد هیچکاک، یک فیلم کارآگاهی نوآر و به طور کلی اثری نمادین است که بر اساس رمانی به همین نام از پاتریشیا هایسمیت، نویسنده‌ای که کتابش در سال ۱۹۵۰ منتشر شد ساخته شده است. اگرچه گرنجر بازیگر اصلی فیلم است، اما واکر در نقش آنتونی که با خوشحالی شرورانه دست به جنایت می‌زند، صحنه را از آن خود می‌کند. او هیچ رحمی به شخصیت گرنجر نشان نمی‌دهد و در نهایت او را بین دوراهی مرگباری قرار می‌دهد. غریبه‌ها در قطار همچنین به خاطر فیلمبرداری فوق‌العاده و نماهای نزدیکش، به ویژه صحنه‌ای که آنتونی همسر هاینز را می‌کشد شناخته میشود. در ابتدا غریبه‌ها در قطار نقدهای متفاوتی از منتقدان دریافت کرد، اما در سال‌های اخیر، به طور گسترده به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های هیچکاک شناخته شده است.
4. از درون گذشته
- محصول: 1947
- کارگردان: ژاک تورنور
- بازیگران: رابرت میچام، جیمز بوش، بروس بندیکت
- امتیاز راتن تومیتوز: 93 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 8 از 10
زمانی که یک کارآگاه خصوصی سابق به نام جف بیلی (رابرت میچام) توسط شخصیت مشکوکی از گذشته‌اش شناخته میشود، مجبور میشود با رئیس او، ویت استرلینگ (کرک داگلاس) روبرو شود. استرلینگ پیش از این بیلی را استخدام کرده بود تا نامزد سابقش کیتی را پیدا کند؛ زنی که به استرلینگ شلیک و با پول زیادی فرار کرده بود. بیلی با استفاده از فلش‌بک‌هایی به یاد می‌آورد که کیتی را پیدا کرده و رابطه‌ی پرشورشان باعث شده تا او مخفی شود و زندگی جدیدی را آغاز کند. حالا که سعی دارد کارها را با استرلینگ تسویه کند امیدوار است بتواند سالم به زندگی ساده‌اش بازگردد.
از درون گذشته به عنوان یکی از برترین فیلم‌های نوآر تمام دوران شناخته میشود و ستارگانی را در دل خود جای داده است که همگی اجراهایی درخشان ارائه می‌دهند. میچام و گریر فوق‌العاده هستند، اما داگلاس که بیشتر برای نقش‌های مثبت و قهرمانانه‌اش شناخته میشود، به طرز شگفت‌انگیزی در نقش یک گنگستر متقاعدکننده ظاهر میشود که تماشاگران دوست دارند از او متنفر باشند. داگلاس با نگاه‌های کج و معوج، لبخند گستاخانه و کاریزمای ظاهرا مودبانه، یک شخصیت شرور به‌یادماندنی را بدون نیاز به خشونت زیاد یا ظاهری خشن به تصویر می‌کشد. از درون گذشته نقدهای مثبتی دریافت کرد و اگرچه برخی به پیچیدگی دنبال کردن صحنه‌های پایانی فیلم اشاره کرده‌اند، اما این اثر همچنان به عنوان یک فیلم کارآگاهی نوآر درجه یک شناخته میشود.
3. لورا
- محصول: 1947
- کارگردان: اتو پرمینجر
- بازیگران: جین تیرنی، کتلین هاوارد، دانا اندروز
- امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 7.9 از 10
زمانی که جسد لورا هانت (جین تیرنی) مدیر جوانی از منهتن در آپارتمانش پیدا میشود، کارآگاه مارک مک‌فرسن (دانا اندروز) مسئول پرونده میشود. او در حین مصاحبه با دوستان و همکاران زن، خود را مجذوب زیبایی این زن مرموز می‌بیند و اسیر طلسمی میشود که بسیاری از مردان را گرفتار کرده است. با پیشرفت پرونده، تحقیقات با بازگشت هانت به خانه‌اش کاملا زیر و رو میشود و ماجرا به یک توطئه‌ی قتل پیچیده منتهی میشود که در آن نزدیک‌ترین دوستان او مظنونین اصلی هستند.
لورا به کارگردانی اتو پرمینجر با بازی جین تیرنی، وینسنت پرایس، کلیفتون وب و جودیت اندرسون، تجسم کامل یک فیلم کارآگاهی نوآر و یکی از بهترین‌های این ژانر است. لورا با داستانی پر پیچ و خم و تعلیق‌آمیز و مجموعه‌ای از شخصیت‌های پرجزئیات، فیلمی است که این ژانر را بازتعریف کرد و با مظنونی غیرمنتظره و تم شوم، از تمامی انتظارات یک فیلم کارآگاهی نوآر سنتی فراتر رفت و در پایان‌بندی تماشاگران را کاملا راضی کرد. لورا موفق به کسب چندین نامزدی جایزه اسکار از جمله بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای وب شد و در نهایت برنده جایزه بهترین فیلمبرداری سیاه و سفید گردید.
2. غرامت مضاعف
- محصول: 1944
- کارگردان: بیلی وایلدر
- بازیگران: باربارا استانویک، فرد مک‌کوری، ادوارد جی رابینسون
- امتیاز راتن تومیتوز: 97 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 8.3 از 10
یک کارگزار بیمه به نام والتر نف (فرد مک‌موری) با فیلیس دیترشون (باربارا استانویک) فریبنده آشنا میشود. آن‌ها وارد رابطه‌ای پرشور شده و در نهایت برای کشتن همسر فیلیس و فرار با پول بیمه عمر او نقشه می‌کشند. پس از کشته شدن شوهر، بازرس بیمه‌ی شکاک بارتون کیز (ادوارد جی رابینسون) شروع به بررسی بیشتر شرایط مرگ دیترشون می‌کند و به زودی حقیقت شوم را کشف می‌کند.
غرامت مضاعف ساخته بیلی وایلدر، یک نوآر درجه یک کارآگاهی است که بسیاری آن را در شکل‌گیری کلی این ژانر کلاسیک تاثیرگذار می‌دانند. این فیلم بر اساس رمان کوتاهی به همین نام اثر جیمز ام کین ساخته شده و یک معمای دلهره‌آور با خیانت‌های دوطرفه است که تماشاگران را با پرده‌برداری نهایی شوکه می‌کند. بازی‌های درخشان بازیگران، به ویژه رابینسون که به خاطر نقش‌های گنگستری و شخصیت‌های خشن شناخته میشود، از نکات قوت فیلم است. غرامت مضاعف مورد تحسین همه‌جانبه منتقدان قرار گرفت و هفت نامزدی اسکار از جمله بهترین کارگردانی، بهترین فیلم و بهترین بازیگر زن برای استانویک به دست آورد و جایگاه خود را به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های کارآگاهی نوآر تثبیت کرد.
1. شاهین مالت
- محصول: 1946
- کارگردان: جان هیوستن
- بازیگران: هامفری بوگارت، مری آستور، گلادیس جرج
- امتیاز راتن تومیتوز: 99 از 100
- امتیاز IMDb به فیلم: 7.9 از 10
یک کارآگاه خصوصی به نام سم اسپید (هامفری بوگارت) توسط زنی زیبا اما فریبنده (مری آستور) استخدام میشود تا خواهرش را که او باور دارد با مردی فرار کرده است پیدا کند. به محض اینکه اسپید پرونده را به عهده می‌گیرد، با مشکلاتی روبرو میشود و در نهایت متوجه میشود که زن به همراه دو شخصیت فرومایه دیگر (پیتر لوره، سیدنی گرین استریت) همگی به دنبال مجسمه پرنده جواهرنشان گرانبهایی به نام شاهین مالت هستند. اسپید به زودی خود را در میانه یک توطئه خطرناک می‌بیند و متوجه میشود که تنها راه فرار، پیدا کردن مجسمه قبل از دیگران است.
شاهین مالت یک فیلم کارآگاهی نوآر شاخص است و اولین تجربه کارگردانی جان هیوستن به شمار می‌رود. این فیلم بر اساس رمانی به همین نام اثر داشیل همت، نویسنده‌ی مشهور در سال ۱۹۳۰ ساخته شده است. بوگارت در نقش کارآگاه زیرکی به نام سم اسپید در اوج هنرنمایی‌اش قرار دارد. اسپید ترکیبی کلاسیک از قدرت و هوش است که او را به بازیگری غیرقابل پیش‌بینی در این معمای هیجان‌انگیز و پیچیده تبدیل می‌کند. شاهین مالت تمام عناصر ضروری یک فیلم کارآگاهی نوآر را در خود جای داده است و تحسین گسترده منتقدان را به خاطر کارگردانی هنری هیوستن و فیلمنامه درخشان به دست آورد. این فیلم موفق به کسب چندین جایزه اسکار از جمله بهترین فیلم، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای گرین‌استریت و بهترین فیلمنامه اقتباسی شد و شاهین مالت را به یک پیروزی حیرت‌انگیز در عرصه فیلم‌های کارآگاهی نوآر تبدیل کرد.
منبع: collider
