زیارت جامعه کبیره

‏‏آیت اللّه‏ سید حسین آیت اللهى

‏السلام علیکم یا اهل بیت النبوة و موضع الرسالة و مختلف الملائکة و مهبط الوحى و معدن الرحمة و خزان العلم و منتهى الحلم

‏زیارت جامعه کبیره، یکى از زیارتهاى معروف و پرمحتوا است که در آن فضائل و کمالات اهل‏بیت پیامبر و ائمه معصومین علیهم‏السلام مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. مطالعه و دقت در فقرات این زیارت موجب معرفت و شناخت هر چه صحیح‏تر و بیشترِ امامان بزرگوار شیعه مى‏گردد.

‏از آنجا که درجه و کیفیت ایمان آدمى، به مقدار معرفت او نسبت به خدا، رسول و اهل‏بیت علیهم‏السلام بستگى دارد، بر همه مسلمانان بویژه شیعیان لازم است بیش از پیش با کمالات خاندان وحى آشنا شوند. براى این منظور بهترین منبع، همین زیارت شریف «جامعه کبیره» مى‏باشد.

‏در آغاز براى آنکه روشن شود عمل و عبادت بدون معرفت، ارزش چندانى ندارد و از آن نتیجه مطلوب حاصل نمى‏شود، از کتاب شریف اصول کافى روایتى را مى‏آوریم.

‏على ‏بى محمدبن‏ عبداللّه‏ از ابراهیم بن اسحاق از محمد بن سلیمان دیلمى و او از پدرش نقل مى‏کند که :به امام صادق علیه‏السلام عرض کردم: فلانى در عبادت، دیانت و فضیلت چنین و چنان است.

‏فرمود: عقلش چگونه است؟

‏گفتم: نمى‏ دانم.

‏فرمود: پاداش به اندازه عقل است. همانا مردى از بنى‏اسرائیل در یکى از جزایر دریا که سبز و خرم و پر آب و درخت بود عبادت خدا مى‏کرد، یکى از فرشتگان از آنجا گذشت و عرض کرد: پروردگارا! مقدار پاداش این بنده‏ات را به من بنما. خداوند به او نشان داد و او آن مقدار را کوچک شمرد. خدا به او وحى کرد: همراه او باش.

‏پس آن فرشته به صورت انسانى نزد او آمد. عابد گفت: تو کیستى؟

‏گفت مردى عابدم، چون از مقام و عبادت تودر این مکان آگاه شدم نزد تو آمدم تا با تو عبادت خدا کنم. پس آن روز را با او بود، چون صبح شد فرشته به او گفت: جاى پاکیزه‏اى دارى، فقط براى عبادت خوب است.

‏عابد گفت: اینجا یک عیب دارد.

‏فرشته گفت: چه عیبى؟

‏عابد گفت: خداى ما چهارپائى ندارد؛ اگر او خرى مى ‏داشت در اینجا مى‏ چرانیدمش، براستى این علفها از بین مى ‏رود!

‏فرشته گفت: پروردگار که خر ندارد!

‏عابد گفت: اگر خرى مى‏داشت چنین علفى تباه نمى‏شد.

‏پس خدا به فرشته وحى کرد: همانا او را به اندازه عقلش پاداش میدهم (1).(یعنى حالِ این عابد مانند مستضعفین (فکرى) و کودکان است که چون سخنش از روى ساده‏دلى وضعف خرد است مشرک و کافر نیست لیکن عبادت هم پاداش عبادت عالِمِ خداشناس را ندارد).

‏بنابر این ارزش عبادت هرکس به اندازه معرفت اوست. کسى که معرفت ندارد، هر چند خود را براى عبادت به زحمت و مشقت بیاندازد ارزشى ندارد، و به همین دلیل است که در قرآن کریم و اخبار وروایات اهل بیت علیهم‏السلام بر بالا رفتن معرفت و شناخت، تاکید فراوان شده است. البته این عملى پرزحمت است از این رو متاسفانه در روزگار ما و شاید قبلا نیز بدان توجه کافى نگردیده و گویندگان و نویسندگان نخواسته‏اند زحمت تحقیق را بر خود هموار کنند و سیماى درخشان و شئون بالا و والاى اهل بیت علیهم‏السلام را از لابلاى کتب حدیث بیرون آورده، به مردم ارائه دهند، و به قول شهید بزرگوار مطهرى، بیشتر به «بکن» و «نکن» پرداخته‏ایم(2). البته این نوع سخن گفتن کار آسانى است. کتابهاى شهید مطهرى از کتابهایى است که معرفت را بالا مى‏برد و بهمین دلیل هم مورد تأئید حضرت امام خمینى رضوان اللّه‏ قرار گرفته است و اصرار دارند که همگان بویژه جوانان همه آثار مطهرى را مطالعه کنند.